Lozan tartışmalarının TBMM ve Türk basınındaki yansımaları (1922-1923)

Abstract

Milli Mücadele'de kesin zaferin kazanılmasının ardından Müttefikler Türkiye'ye önce ateşkes, sonra da Barış Konferansı çağrısı yapmışlardır. Barış Konferansı, İsviçre'nin Lozan kentinde 20 Kasım 1922'de başlamıştır. Konferans'ta Türkiye'nin sınırları ve toprak meseleleri, Osmanlı Devlet Borçları, kapitülasyonlar, Türkiye'deki yabancıların durumu ele alınmıştır. Türkiye, Barış Konferansı'nda Milli Mücadeleyi kazandıktan sonra imzalanan Mudanya Ateşkesini temel alırken, Müttefikler I. Dünya Savaşı sonunda imzalanan Mondros Ateşkesi üzerinden müzakere etmek çabasında olmuşlardır.Lozan Barış görüşmeleri, TBMM'de yakından izlenmiş, mebuslar Konferansın gidişi üzerine bilgi edinmek, görüşlerini bildirmek ve katılmadıkları noktaları eleştirmek üzere Meclis kürsüsünü sıklıkla kullanmışlardır. Lozan'a gidecek Heyet'in belirlenmesinden başlayarak Hükümet-Meclis yetki çekişmesi Lozan tartışmalarının bir unsuru olmuştur. Meclis'te var olan Birinci Grup-İkinci Grup ayrılığı, Lozan tartışmalarında iyice su yüzüne çıkmıştır. Ayrıca, Osmanlı'nın yeni sınırlar dışında kalan illerine mensup mebuslar da Batı Trakya ile Güney sınırlarındaki durumu kabullenemeyerek Hükümet'i ve Lozan Heyeti'ni eleştirmişlerdir.Türk basını, Lozan görüşmelerini yakından izleyerek sayfalarına taşımıştır. Basın, Meclis görüşmelerini zabıtlardan aktarmak, yabancı basından iktibaslar yapmak, ilgililerden demeçler almak ve Lozan'a muhabir göndermek gibi yollarla konuyu en geniş biçimde vermeye çalışmıştır. Ayrıca, gazetelerin yazarları, görüşlerini makaleler yoluyla yazarak, kamuoyu yaratmak ve Meclis'i etkilemek çabasını sürdürmüşlerdir.Lozan görüşmelerinin ikinci evresinde seçimler nedeniyle Meclis toplanmamış, seçimler sonrasında oluşan yeni Meclis imzalanan Antlaşmayı onaylamak için ele aldığında derinlemesine eleştirip incelemekten geri durmamıştır.Lozan tartışmaları, bir yanıyla Meclis içindeki görüş ayrılığını berraklaştırarak siyasi partilerin oluşumuna zemin hazırlamış, diğer yandan yine Lozan tartışmalarında yasama-yürütme ilişkisinin tıkanma eğilimi göstermesi yeni anayasal düzenlemede yasama karşısında başbakana sorumlu kabine biçiminde bir yürütmeye geçilmesini teşvik etmiştir.

After the definitive victory of Turkey in the War of National Independence, Allies called for an Armistice and then for the Peace Conference. Peace Conference on Near Eastern Affairs has started in Lausanne, Switzerland on November 20, 1922. Such subjects as the borders of Turkey, Ottoman State Debts, capitulations, the condition of the foreigners in Turkey were dealt. While Turkey was taking the Mudanya Armistice signed after the War of Independence as a basis, Allies insisted on taking the Mudros Armistice into consideration.Lausanne Peace Talks were closely observed by the Turkish Grand National Assembly. Deputies frequently took the floor to ask for further information, to express their point of views and to criticise. Starting from the settlement of the Lausanne Delegation a dispute between the Assembly and the Government became an element of the discussions at the Assembly. The disintegration between the two sects at the Parliament, so called The First Group and the Second Group, has been revealed during the discussions. Deputies from the provinces that will be likely disjoining as the Western Trace and the Southern borders of Turkey criticised the Government and the Lausanne Delegation.Turkish press closely followed the Lausanne negotiations. The topic is fully covered in the newspapers by publishing the minutes of the Assembly, giving quotations from the foreign press, putting forth declarations of the official figures. Newspapers also sent resident correspondents to Lausanne. Moreover, the columnists expressed their point of views by means of articles and tried to create a public view.Assembly was closed during the second phase of the Peace Conference due to the general elections. When the newly elected Parliament assembled to ratify The Peace Treaty did not abstain to examine carefully and criticise it.Lozan discussions at the Parliament on one hand clarified the differences of opinion and on the other hand the conflict between the legislation and the executive organ let to new constitutional regulations on a new governmental system.