Türk parlamento tarihinde çift meclis: Cumhuriyet Senatosu örneği (1960-1980)

Abstract

Devletler ilk kuruldukları andan itibaren belli yönetim tarzlarıyla varlıklarını sürdürmüşlerdir. Parlamenter sistem de günümüz devletlerinin çoğunun benimsediği bir yönetim biçimi olmuştur. Bu çerçevede dünyanın birçok ülkesinde parlamentolar devleti yönetme yetkisini kullanmaktadırlar. Bunun yanında bazı ülkelerde iki Meclisli bir yapının varlığı gözlemlenmektedir. Türk demokrasi tarihinde de Meşrutiyet dönemlerinde iki meclisli sistem benimsenmiştir. Ancak Cumhuriyet'in ilanıyla tek meclisli parlamenter sistem kabul edilmiştir. 1961'e gelinceye dek çift meclis tartışmaları kamuoyu gündeminde yer almıştır. Yapılan tartışmaların özünde iktidarın yetkilerinin kısıtlanması sorunu yatmaktadır. Çünkü sınırsız güce sahip olan iktidarlar, toplumsal özgürlüklerin önünde bazen ciddi bir engel olarak görülmüştür. Bu çerçevede dünyanın birçok ülkesinde iktidarın gücünü kısıtlayan ve iktidarı denetleyen kurumlar devlet düzeninde yer bulmuşlardır. Bu bağlamda Türkiye toplumu 1961 Anayasası ile birlikte birçok yeni kurumla tanışmıştır. Bunlardan biri de 1961-1980 yılları arasında TBMM'nin ikinci bir kanadı olan Cumhuriyet Senatosudur. Cumhuriyet Senatosu Mili Birlik Komitesi üyeleri, cumhurbaşkanının seçtiği üyeler ve genel oyla seçilen üyelerden oluşan bir yasama meclisidir. Bu meclisin başlıca görevleri, iktidara gelen hükümetlerin icraatlarını denetlemek, bir denge unsuru olmak ve aşırılıklara karşı bir fren mekanizması oluşturmaktır. Bunun yanında toplumsal sorunların çözümünde önemli bir rol üstleneceği varsayılmıştır. Bu çalışmada, 1961-1980 döneminde yaşanan siyasi, sosyal ve ekonomik gelişmeler ekseninde, parlamenter sistemde önemli bir yeri olan Cumhuriyet Senatosunun faaliyet alanı ve yaptıkları çalışmalar incelenmiştir.

From the existence time, the states have maintained their situation by certain ruling systems. In this context, so far, parliaments in many countries have been using their power in order to govern. Until 1961, the bicameral system had been discussed by public opinion in Turkey. The main debate was about limitation of government powers. According to experts, governments having unlimited powers have sometimes been seen as a serious block in front of social and economic freedoms. Therefore, some constitutional institutions in many ruling systems have been founding a place in order to check and balance the governments. In this regard, Turkish community met with some new governmental institutions by the 1961 Constitution. One of them was the Republican Senate that worked as the second division of Turkish Grand National Assembly between 1961 and 1980. It was a legislative assemblv that was formed by members-of the National Union Committee, members were selected by the President and members were elected after general elections. The fundamental functions of the Senate were to check and to balance practices and operations of governments. Furthermore, it was supposed that the Senate would have played a significant role in order to solve some serious social problems. In this dissertation, scope of activities and arrangements of the Turkish Senate, which had an important place in Turkish parliamentary system, were scrutinized in the light of political, social and economic developments that were experienced throughout between 1961 and 1980 in Turkey.