Selefiyye`nin te`vil anlayışı: İbn Akîl örneği

Abstract

Haberî sıfatların anlaşılması ve bu sıfatların te'vil edilip edilemeyeceği meselesi kelâm tarihinde ilk dönemlerden itibaren Müslümanların gündemini meşgul etmiştir. Bir grup mezhep taraftarları bu sıfatları zâhiri üzere alarak Allah'ı sonradan yaratılmış varlıklara benzeterek teşbihe düşmüşler, başka bir grup ise Allah'ı mahlûkatın özelliklerinden ve O'nun hakkında teşbihe düşmekten kaçınayım derken Allah Teâlâ'nın Kur'an-ı Kerim'de ve Hz. Peygamber'in hadislerinde zikretmiş olduğu sıfatları nefy yoluna gitmişlerdir. Kendilerine Selefiyye adı verilen bir grup ise haberî sıfatların nasslarda geçtiği şekliyle, teşbihe düşmeden aynı zamanda herhangi bir tefsir ve te'vil yapmadan olduğu gibi kabul etmek ve bu konuda tevakkuf edilmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Haberî sıfatlar konusunda en sağlam yolun bu olduğunu ifade eden grup, önceki nesillerin de aynı görüşte olduğunu ve hatta tevakkuf konusunda icmânın bulunduğunu ileri sürmüşlerdir. Yaygın bir kanaat olan Selefiyye'nin te'vile karşı olduğu şeklindeki görüşün doğrulanması gerekmektedir. Zira bu mezhebe mensup kişilerin ortaya koydukları bazı görüşlerini te'vil kapsamında değerlendirme imkânı mevcuttur. Özellikle hicri V. asırla birlikte kelâm yöntemini kısmen benimseyip te'vili bazı konularda uygulayan ılımlı bir akım gelişmiştir. Bu akıma mensup kabul edilen İbn Akîl de müteşâbih kabul edilen nassların muhkemlere döndürülerek anlaşılması gerektiğini savunmuştur. Kendisi de eserlerinde bu gibi nassları aklın ışığında anlamaya çalışmış, zaman zaman te'vil yapmış ve bu konuda kendisinden sonra gelen birçok kişiyi de etkilemiştir.

The issue of habari qualities and whether their allegorical interpretation (ta'wil) can be done or not has kept muslims engaged from the past to today. Some sect proponents falled into anthropomorphism by thinking these attributes as exoteric while others reject to attributes which mentioned in the Quran and in Prophetic sayings to avoid from anthropomorphism. A group called Salafiyya said that the habari qualities should be accepted as they are and do not make any exegesis and when it comes to this issue they prefer to not speak. This group thinks that the best way is to avoid from exegesis and argues that previous generations shared the same views as well. They are also claim that there is a consensus dealing with to not make exegesis. It is common ideat that Salafiyya is opponent to interpretation but it is not true and should be corrected. Because proponents of this sect interpreted the Quran from time to time and so we can evaluate them as ta'wil. They started to adopt some parts of the method of kalam particularly with the fifth century of hijra and a moderate movement which applied kalam method in some issues emerged. As a member of this moderate movement Ibn Aqil encouraged interpretation of metaphorical (mutashabih) verses. He also tried to understand metaphorical verses in the light of the reason, interpreted time to time and finally influenced many people.