Türk Deniz Ticaret Cemiyetleri (1908-1926)

Abstract

ÖZETDünyanın coğrafi özellikleri nedeniyle tarih boyunca deniz ticareti insanlık için önemini korumuştur. Hemen hemen bütün denizci devletlerde deniz ticareti ile ilgili kuruluşlar bu vesile ile önem arz etmektedir. Bilhassa Avrupa'nın kalkınmışlık düzeyinde deniz ticaretinin tartışılmaz etkisi bulunmaktadır. Türklerde denizcilik geleneği Anadolu'ya gelmeleriyle başlamıştır. Osmanlı Devleti'nin kuruluşuyla birlikte daha ziyade askeri alanda kısmen de sivil sahada denizcilik faaliyetleri hızlanmıştır. Tezimizde ele aldığımız deniz ticareti cemiyetleri, 1908'de ilan edilen II. Meşrutiyetin uygun ortamında kurulmuş ve faaliyetlerini yürütmüşlerdir. Türk sivil denizcilik tarihi bakımından önem arzeden söz konusu 8 cemiyetin isimleri şunlardır; Tevsî'-i Ticâret-i Bahriye-i Osmaniye Cemiyeti, Osmanlı Kapudan, Makinist ve Müntesibin-i Bahriye Cemiyeti, Ticaret-i Bahriye Kapudan ve Çarkçı Mektep-i Âlisi Mezunin Cemiyeti, Mavnacılar Cemiyeti, Osmanlı Deniz Markasya Cemiyeti, Deniz Amele İşçileri Cemiyeti, Dersaadet Deniz Maden Kömürcü İşçileri Cemiyeti, Dersaadet Limanı Umum Deniz Sandalcı Esnafı Cemiyeti. Bu cemiyetler kuruluşlarının ardından devletin içine düştüğü zor süreçlerde varlıklarını devam ettirmek için direnmişler ise de I. Dünya Savaşı gibi yıkıcı bir döneme direnemeyerek varlıklarına son vermişlerdir. Savaş sonrası özellikle esnaf cemiyetleri tekrar kurulmaya başlanmış; fakat tekrar sıkıntılı dönemler başlamıştır. Bahsi geçen süreçte bu cemiyetlerin bir kısmı ya tarih sahnesinden çekilmişler ya da ülkenin bağımsızlığını kazanıp toparlanmasına kadar önemli bir faaliyet gösterememişlerdir. Cumhuriyet sonrası sivil denizcilik sahasına önem verilerek günümüze kadar olan faaliyetlere zemin hazırlanılmıştır.Anahtar Kelimeler: Türk deniz ticareti tarihi, Sivil denizcilik cemiyetleri, Cemiyetler Kanunu, Esnaf Cemiyetleri Talimatnamesi.

ABSTRACTThroughout the history, marine trade has always been important for humanity because of geographical features of the Earth. Thus, organizations related to marine trade are also important from this perspective. Especially, marine trade has an unquestionable effect at the level of development of Europe. Marine tradition in Turks has become with the arrival to Anatolia. With the establishment of the Ottoman Empire maritime activities has accelerated mostly in the military and partly civilian fields. Marine Trade Associations, elaborated in this study, were established and they conducted their activities during the Second Constitutional Era, declared in 1908. The names of those 8 associations which have importance in the history of Turkish civil maritime are: Association of Tevsî'-i Ticâret-i Bahriye-i Osmaniye, Association of Osmanlı Kapudan, Makinist ve Müntesibin-i Bahriye, Association of Ticaret-i Bahriye Kapudan ve Çarkçı Mektep-i Âlisi Mezunin, Association of Mavnacılar, Association of Osmanlı Deniz Markasya, Association of Deniz Amele İşçileri, Association of Dersaadet Deniz Maden Kömürcü İşçileri, Association of Dersaadet Limanı Umum Deniz Sandalcı Esnafı. These associations have resisted in order to maintain their presences at the difficult situations experienced by the Empire. But, they have closed down their presences not resisting to a destructive period like the World War I. After the war, especially artisan associations have begun to be to be established; but crisis days have begun to break out. In that period mentioned above, some of these associations either have dissolved or carry out no important activities until the Turkish Republic have been founded and have reached a good situation. Immediately after the establishment of the Turkish Republic, it has been provided a basis for maritime activities to be carried out until today by giving importance to civil maritime area.Key words: History of Turkish marine trade, Civilian Marine Associations, Law of Associations, Instruction for Artisan Associations.