Sosyalist eserler mütercimi Haydar Rifat Yorulmaz

Abstract

Bu çalışma, Osmanlı Devleti'nin son döneminde yetişmiş olan ilk Türk sosyalist aydınlardan, avukat ve mütercim, Haydar Rifat Yorulmaz'ın hayatını ve tercümelerini biraz daha görünür kılabilmek için yapılmıştır. Bu çalışmayı yaparken, Türklerde değişim düşüncesinin kökenini ve parametrelerini inceleyerek işe başladık. Ardından Osmanlı Devleti'nde Lale Devri ile kendini gösterip Tanzimat ve Meşrutiyet devirlerinde belirginleşen Batı tarzı değişimi ve bunların getirdiği parametreleri incelemeye çalıştık. İlk Osmanlı sosyalistlerini ve bunlar içinde Haydar Rifat Bey'i ve konumunu ortaya koymaya çalıştık. 1910 – 1940 yıllarında mücadele etmiş ve tercümeler yapmış olan Haydar Rifat Bey'in şahsını ve faaliyetlerini tanıyarak kendi zamanına yaptığı tesirler ile onun Türkiye'deki sosyalist düşüncenin arka planında meydana getirdiği etkileri tespit etmeye çalıştık.Haydar Rifat Bey ve tercümeleri hakkında akademik bir çalışma yapılmamış olması ve hakkında hususi bir eserin kaleme alınmamış olması, bu çalışmada karşılaştığımız en büyük güçlüklerden birisi olmuştur. Karşılaştığımız diğer bir güçlük ise kendilerine müracaat ettiğimiz birçok devlet kuruluşları, belediye ve özel kurumlar, birinci dereceden yakını olmadığımız için ellerindeki mevcut bilgileri bizimle paylaşmamışlardır. Bu güçlükler üzerine biz de yöntem olarak basın arşivi taraması yaptık. Haydar Rifat Bey'in kendi tercümeleri, adının geçtiği veya atıfların yapıldığı bilimsel makaleler ve hususi eserlere yöneldik. Çalışmamızı, Haydar Rifat Bey'in üçüncü kuşaktan torunu Bekir Emre'ye ulaşarak aile yakınları ile yaptığımız röportaj ile Haydar Rifat Bey'in hayatı hakkında bilinmeyenleri birinci elden dinleyerek destekleyip zenginleştirdik. Haydar Rifat Bey'in `Sosyalizm` adlı eserinin Osmanlıca nüshasının transkripsiyonunu bizzat yaparak tercüme eseri birinci elden incelemiş olduk. Böylece kitaptaki sosyalizm algısını anlamaya ve aydınlatmaya çalıştık.

This study has been made in order to make Haydar Rıfat Yorulmaz's life and works more visible, who is a lawyer and dragoman, one of the first Turkish socialist highbrows grew up at last period of Ottoman Empire.While making this study, we started to work by analysing the origins and parameters of notion of change in Turks. After that, we tried to investigate western-style change which came into prominence with Tulip Age in Ottoman Empire and became clear in Tanzimat Reform Era and Constitutional Period, and its parameters. In this context, we dealt with the issue of birth of socialism in Europe and transition of socialist ideology into Ottoman Empire. We tried to present first socialists and Mr. Haydar Rifat in those socialists and his position. We tried to identify his influence on his own time and back ground of socialist ideology in Turkey by recognizing personality, activities and works of Mr. Haydar Rifat who produced literal works and struggled between 1910 and 1940.The fact that there has been no study about Mr. Rifat and his works; notwithstanding that there isn't any work that has been written especially on him, are one of the difficulties that we encounter during the study. The other difficulty which we have is that many public institutions, municipality and private institutions have not given us any information about him lest we are not the first degree relative.On these all difficulties, we incline on the newspaper archive, Haydar Rifat's own studies and scientific articles and private studies which refer to him. We enrich our study by learning unknown things at firsthand about Mr. Rifat with the interview that we made by contacting with Bekir Emre who is the lane three grandson of Haydar Rifat and the members of the family. Seeing that Haydar Rifat's study that is called `Socialism` is not printed in New Turkish Alphabet, we try to understand and enlighten the perception of his socialism on converting the study on present language.