Şirket birleşmelerinde entelektüel sermayenin firma etkinliği üzerindeki etkisi: Gıda sektöründe bir uygulama

Abstract

Artan rekabet ortamında işletmelerin varlıklarını sürdürebilmeleri için büyümeleri gerekmektedir. Bir işletmenin büyümesini hızlandırmak için kullanılan en etkili yöntemlerden biri olan birleşme, iki ya da daha fazla işletmenin hukuki ve ekonomik bağımsızlıklarını kaybederek tek bir çatı altında toplanmasıdır. İşletmeler, büyük ölçekte faaliyet göstermenin avantajlarından yararlanmak, çeşitlendirmeye giderek risklerini azaltmak, sinerji oluşturarak daha fazla değer yaratmak, gelirlerini artırmak, rekabetle mücadele etmek gibi nedenlerden dolayı birleşmeye gidebilirler. Ayrıca işletmeler bilgi ve maddi olmayan varlıkları ele geçirmek için de birleşebilirler. Böylece daha fazla değer yaratarak firma etkinliklerini artırma fırsatını yakalayabilirler. Bu nedenle, bilançoda görünmeyen, rekabet avantajı sağlayan, firma değerini artırarak işletmeleri etkin hale getiren, bilgi, deneyim, entelektüel varlık gibi unsurları içeren entelektüel sermaye olgusu şirket birleşmelerinin başarılı olmasında önemli bir role sahiptir.Bu çalışmada şirket birleşmelerinde entelektüel sermayenin firma etkinliği üzerindeki etkisini tespit etmek amacıyla, Veri Zarflama Analizi kullanılarak, 2005-2008 yılları arasında gıda sektöründe faaliyet gösteren ve hisse senetleri İMKB'de işlem gören firmalar üzerinde bir uygulama yapılmıştır. Girdi olarak, entelektüel katma değer katsayısı (VAIC), pazarlama satış ve dağıtım giderlerinin faaliyet giderleri içindeki yüzdesi, araştırma geliştirme giderlerinin faaliyet giderleri içindeki yüzdesi, çıktı olarak firmalarda etkinlik ve performans göstergesi olan aktif kârlılığı, öz kaynak kârlılığı ve piyasa değeri/defter değeri gibi değişkenler kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre birleşme yapan bazı şirketlerin birleşme sonrasında etkinliklerinin arttığı, bazılarının ise etkinliklerinin azaldığı belirlenmiştir. Sonuç olarak; şirket birleşmelerinin, işletmelerin entelektüel sermayelerini etkinliğe dönüştürme potansiyelini etkilediği ve birleşme ile entelektüel sermaye unsurlarında sinerji yaratacak değişimi ve dönüşümü gerçekleştiren firmaların etkinliklerinin arttığı, gerçekleştiremeyenlerin ise etkinliklerinin azaldığı tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Birleşme, Entelektüel Sermaye, Firma Değeri, Etkinlik

Businesses should grow to survive in hightened competitive environment. Merger which is one of the most effective ways to expedite the growth of a business can be defined combining two or more businessess under one roof by losing of their judicial and economic independencies.Businesses merge because of benefiting economies of scale, reducing risks with diversification, creating more value by composing synergy, increasing revenues and sustaining competition. Also, businesses merge to capture knowledge and intangible assets. In this way they take an oppurtunity to increase firm efficiencies creating more value. For this reason, intellectual capital which is invisible in balance sheet, providing competitive advantage, becoming firms effective by increasing firm value, including knowledge, experience, intellectual assets has an important role for successful mergers.In this study, to determine the effect of intellectual capital on firm efficiency in mergers, using Data Envelopment Analysis, an application have been made on food firms which have been listed on İstanbul Stock Exchange from 2005 to 2008. As inputs; value added intellectual coefficient, the percentage of marketing expenses in operation expenses, the percentage of research and development expenses in operation expenses, as outputs; return on assets, return on equity and market value/book value which are performance and efficicency indicators in businesses have been used. According to analysis results, the efficiencies of some merger companies have declined from postmerger, some have risen. Consequently, it has been determined that mergers have affect potential turning intellectual capital into efficiency and the efficiency of some firms which have realized to exchange and transformation which will create synergy on intellectual capital components have risen, the efficiency of some firms which have not realized to exchange and transformation which will create synergy on intellectual capital components have declined.Key Words: Merger, Intellectual Capital, Firm Value, Efficiency