Farklı mesleki tercihleri olan öğrencilerin kariyer gelişimi bağlamında yaratıcı düşünme becerileri, kişilik özellikleri ve değerleri arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Kariyer sürecinde etkili olan unsurları sistemler kapsamında tanımlayan Sistemler Kuramı Çerçevesi (Systems Theory Framework)'nde yola çıkarak bu araştırma kapsamında üniversite öğrencilerinin yaratıcı düşünme becerileri, kişilik özellikleri ve değerleri incelenmiştir. Araştırmaya İstanbul Üniversitesi'nde farklı lisans programlarında öğrenim gören 265 kız ve 120 erkek olmak üzere toplamda 385 öğrenci katılmıştır. Belirtilen değişkenlerin ölçülmesinde sırasıyla Torrance Yaratıcı Düşünme Testleri (TCTT), Sıfat Listesi (ACL) ve Rokeach Değer Envanteri (RVS) kullanılmıştır. Bu ölçme araçlarına ek olarak Demografik Bilgi Formu katılımcılara uygulanmıştır. Ölçme araçları yoluyla elde edilen verilerin öncelikle demografik değişkenler bakımından farklılaşmasına bakılmıştır. Yaratıcı düşünme becerileri ve kişilik özellikleri verilerinin normal dağılım göstermemesi sebebiyle iki kategorili değişkenler açısından farklılaşmasına bakılırken Mann Whitney-U analizi, ikiden fazla kategorili değişkenler açısından farklılaşmasına bakılırken ise Kruskal Wallis-H testi kullanılmıştır. Kruskal Wallis-H testinden elde edilen sonuçların anlamlı bulunması halinde farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu tespit etmek amacıyla Kruskal Wallis-H testi sonrası izleme testi (follow up) uygulanmıştır. Değer özellikleriyle ilgili olarak ise sıralama yargılarına dayalı ölçekleme yönteminden faydalanılmıştır. Böylelikle örneklemdeki öğrencilerin geneli için ve farklı lisans programlarındaki öğrenciler için ayrı ayrı olmak üzere öncelikli değerleri belirlenmiştir. Araştırma sonucunda yaratıcı düşünme becerilerinde cinsiyet, ikamet edilen yer, yerleşim birimi, aylık gelir durumu ve lisans programı değişkenleri açısından anlamlı farklılık bulunmuştur. Kişilik özellikleri analizlerine göre ise farklı lisans programlarındaki öğrencilerin en belirgin kişilik özellikleri, kendini suçlama, yaratıcı kişilik ve uyarlık olarak bulunmuştur. En belirgin kişilik özelliklerinin demografik değişkenler bakımından farklılaşmasının analizi sonucunda cinsiyet, yaşanılan yer, aylık gelir durumu, anne-baba öğrenim düzeyi, anne-baba mesleği, anne aktif çalışma durumu ve kariyer kararlarında aileye danışma durumu değişkenleri açısından anlamlı farklılık bulunmuştur. Farklı lisans programlarındaki öğrencilerin bazı kişilik özelliklerinin farklılaşmasının analizi sonucunda ise yaratıcılık kişilik alt boyutunda gruplar arası anlamlı farklılık bulunmuştur. Araştırmada incelenen bir diğer özellik olan değerler örneklemdeki öğrencilerin sıralama yargılarına dayalı olarak analiz edilmiştir. İkili karşılaştırma yöntemiyle hesaplanan ölçek puanları sonucunda örneklemdeki öğrencilerin en önemli amaçsal değerleri sırasıyla aile güvenliği, ahret selameti ve iç huzur; en önemli araçsal değerleri ise dürüstlük, bağımsızlık ve mantık olma olarak bulunmuştur. İşlem adımları benzer şekilde takip edilerek örneklemde yer alan her bir lisans programı için amaçsal ve araçsal değer öncelikleri grafiği çıkarılmıştır. Anahtar Sözcükler: yaratıcı düşünme becerisi, kişilik özellikleri, değerler, üniversite öğrencileri, kariyer.

Based on the Systems Theory Framework that defines the determinant elements of the process of career within the scope of systems, in this study university students' creative thinking, personality and values were analyzed. In this reseach, 265 female and 120 male, totally 385 students from different undergraduate program of Istanbul University were participated. To measure these variables, repectively the Torrance Creativity Thinking Tests (TCTT), Adjective Check List (ACL) and Rokeach Value Survey (RVS) is used. In addition to these measuring instruments Demographic Information Form is applied to the participants. The study was designed as descriptive. The data obtained through measurement tools were firstly analyzed in terms of variances of demographic variables. Due to the lack of normal distribution in creative thinking skills and personality traits data, Mann Whitney-U analysis was used for the variances of two-category variables, and Kruskal Wallis-H test was used for the variances of more than two-category variables. In the case that the results obtained from Kruskal Wallis-H were significant, a follow up test was applied after Kruskal Wallis-H test as a post test in order to determine which groups are different. Regarding the values properties, the Scaling Method was utilized based on the judgment ranking. Thus, the primary values were separately determined for the general population of the students in the sample and for the students in various undergraduate programs.As a result of research, significant differences were found in terms of gender, place of residence, settlements, monthly income status and undergraduate program in creative thinking skills. According to the analysis of personality traits; the most obvious personality traits of students in various undergraduate programs were found as self-blame, creative personality, and conformity. As a result of the analysis of the most obvious personality traits differences with regards to the demographic variables, significant differences were found in terms of gender, place of residence, monthly income status, parents' education level, parents' profession, mother active employment status and family advisory status in career decision. As a result of the analysis of the differentiation in certain personality traits of the students in different undergraduate programs, significant differences were found between the groups in the creativity sub-dimensions of personality. Values were also analyzed based on the sampling students' ranking judgements in this study. As a result of the scores that are calculated using the Binary Comparison Method, the most important terminal values of the sampling students were found respectively as family security, afterlife salvation, and inner harmony; the most important instrumental values of the sampling students were found respectively as honesty, independence, and logic. By following similar process steps purposeful and instrumental value priorities graphics were formed for each of the undergraduate programs in the sampling.Key Words: creative thinking skills, personality traits, values, university students, career.