Hidrolojik modelleme için havza parametrelerinin coğrafi bilgi sistemler ile belirlenmesi

Abstract

Bazı akarsu havzalarında çeşitli sebeplerden dolayı akım ölçümü yapılamamakta ya da eksik ölçümler bulunabilmektedir. Akım ölçümü olmayan ya da akım verileri eksik olan havzalarda taşkın tahmini, hazne işletme çalışması, debi süreklilik eğrisi gibi analizler için ihtiyaç duyulan akım verilerinin tahmin edilmesinde çeşitli yöntemler mevcuttur. Bu çalışmada, akarsu havzalarında akış ve katı madde miktarı tahmin çalışmalarına altlık oluşturacak havza ve drenaj ağı parametrelerinin Coğrafi Bilgi Sistemler (CBS) yaklaşımı ile belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu parametreler özellikle bölgesel tahmin modellerinin kurulmasında, benzer özelliğe sahip alt havzaların belirlenmesi ve hidrolojik verisi olmayan havzalarda tahmin çalışmaları için oldukça önemlidir. Bu amaçla Ceyhan Havzası uygulama alanı olarak seçilmiştir. Uygulama alanında gözlem değeri olan 25 adet ve gözlem değeri olmayan 33 adet alt havza belirlenmiştir. Bu alt havzalarda sayısal yüksek modeli (DEM) ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yardımıyla havzaya ait toplam 52 adet morfometrik, drenaj ve fiziksel parametreler otomatik olarak ve/veya hesap yoluyla belirlenmiştir. Gözlem değeri olan alt havzalar için hesaplanan parametreler ile akarsu akımları arasındaki ilişki grafiksel olarak incelenmiştir. Çalışma kapsamında elde edilen çıktıların özellikle bundan sonraki tahmin çalışmalarına önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. ANAHTAR KELİMELER: Akarsu havzası, CBS, havza parametreleri, drenaj parametreleri

Flow measurement may not be performed in some river basins due to various reasons or lack of measurements. Various methods are suggested to estimate flow data which needed for analyzes like estimating flood forecasting, reservoir management operation, flow duration curve etc. in gauged or ungauged basins. In this study, it is aimed to determine the basin and drainage network parameters by using Geographical Information Systems (GIS) approach which will be the basis for flow and solids estimation studies in river basins. These parameters are especially important for the establishment of regional prediction models, identification of sub-basins with similar characteristics, and estimation studies in basins which has no hydrological data. For this purpose, Ceyhan basin is chosen as the application area. 25 sub basins which has observation values and 33 sub basins which has no observation values determined in the application area. 52 morphometric, drainage and physical parameters of the basin were determined automatically and / or by calculation with the help of Digital Elevation Model (DEM) and Geographical Information Systems (GIS) in these basins. The relationship between the parameters which calculated for the sub-basins which has observation values and the stream currents was studied graphically. It is thought that the results obtained within the scope of the study will provide significant contributions especially to the estimation works.