Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarında kullanılan görsellerin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi

Abstract

Ders kitaplarının eğitim – öğretim ortamında kullanılan vazgeçilmez kaynaklardan biri olduğu bilinmektedir. Bu denli öneme sahip olan ders kitaplarının nitelikli bir şekilde hazırlanması oldukça önem taşımaktadır. Bu hazırlanma sürecinde dikkat edilmesi gereken unsurların başında görseller gelmektedir. Ders kitaplarında kullanılan görsellerin içerikteki mesajı etkili ve verimli bir şekilde iletme, karmaşık konuları basitleştirme, bilginin daha uzun süre hatırlanmasını kolaylaştırma, içerikteki bilgileri doğrulama vb. önemli işlevleri vardır. Özellikle Sosyal Bilgiler ders kitaplarında içeriğin etkili bir şekilde sunulmasında görsellerin katkısı daha da öne çıkmaktadır. Bu yüzden Sosyal Bilgiler ders kitaplarındaki görsellerin niteliğinin mevcut durumunun ortaya konulması gerekmektedir.Bu çalışmada İstanbul ilinde 2015-2016 eğitim-öğretim yılında okutulan ortaokul 5, 6 ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında kullanılan görsellerin eğitim-öğretim açısından niteliği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada betimsel yöntem ve doküman incelemesi birlikte kullanılmıştır. Çalışmada kullanılmak için ilgili literatür taranarak ve uzmanlar yardımıyla anket ve görüşme formu geliştirildi. Anket, İstanbul ilindeki Bağcılar, Esenler ve Fatih ilçelerinde çalışan 150 sosyal bilgiler öğretmenine uygulandı. Anket çalışması aşaması bittikten sonra her sınıf düzeyinden 10 Sosyal Bilgiler öğretmeni (toplam 30 sosyal bilgiler öğretmeni) ile anket aracılığıyla belirlenen bir olumlu ve bir olumsuz görsel üzerine görüşme yapılmıştır. Anket çalışmasından ve görüşmelerden elde edilen veriler doğrultusunda sosyal bilgiler ders kitaplarındaki görseller `anlam`, `biçim ve içerik` ve `gerçekçilik` yönünden değerlendirilmiştir.Katılımcılar ilgili ders kitaplarındaki görselleri 5 ve 6. sınıf düzeylerinde `biçim ve içerik yönünden`, 7. sınıf düzeyinde ise `anlam yönünden` diğer alanlara göre daha zayıf bulmuşlardır. Katılımcıların büyük bir kesimi incelenen ders kitaplarındaki görsellerin öğrenciyi düşündürücü bir özelliğe sahip olmadığını belirtmişlerdir. Ayrıca katılımcıların yarısı görsellerin boyutlandırılmasını yeterli bulmamıştır. Benzer şekilde katılımcıların yarısına yakını görsellerin güncellikten uzak olduğunu ortaya koymuştur. Sosyal Bilgiler gibi görselliğin özellikle büyük öneme sahip olduğu bir ders için 5, 6 ve 7. sınıf ders kitaplarındaki görsellerin eğitim-öğretim için gereken niteliklerden uzak olduğu görülmüştür.

It is known that textbooks are one of the indispensable sources used in education and teaching environment. Thus, it is very important that the textbooks, as fundamental teaching sources, are prepared in a qualified manner. Visuals are one of the most important elements in the textbooks. The visuals used in the textbooks have important functions such as simplifying complex themes, verification the information and conveying the message within the content of the textbook. Visuals may also, help students to remember information in the textbooks for longer period. Especially, the visuals in the textbooks are important in terms of presenting the content of the course more effectively. Therefore, it is important to investigate the quality of the visuals in social studies textbooks. The purpose of the study was to investigate the quality of the visuals in the middle school social studies textbooks. The textbooks analyzed in the study were 5th, 6th and 7th grade social studies textbooks used in Istanbul in the 2015-2016 academic year. Descriptive and document analysis methodologies were used together in the study. A survey and an interview form to be used in the study were developed by searching the relevant literature and with the help of experts. The survey was applied to 150 social studies teachers working in Bagcilar, Esenler and Fatih districts in Istanbul. 10 social studies teachers for each grade level (30 social studies teachers in total) were interviewed about the best and the worst selected visuals based on the survey responses. The data obtained from the survey and the interview sessions analyzed and evaluated based on visuals' meaningfulness, form and content, and reality for each grade levels. The participants found the visuals in the 7th grade textbook to be less qualified in terms of meaningfulness and 5th and 6th grade levels textbooks to be less qualified in terms of form and content compared to the other evaluation criteria. The vast majority of the participants pointed out that the visuals in the textbooks examined did not have a quality to encourage students to think. Besides half of the participants did not find dimensions of the visuals in the textbooks satisfactory. Similarly almost half of the participants thought the visuals in the textbooks out of date. In conclusion, while visuals are important aspect of school subject such as social studies, this study showed that visuals in the textbooks (5th, 6th and 7th grades) were far from the satisfactory qualities necessary for teaching and learning.