XX. yüzyılda Azerbaycan-Türkiye ilişkileri

Abstract

Dil, tarih, kültür ve din gibi ortak payda değerleri ile bir birine bağlı bulunan Azerbaycan ve Türkiye aynı zamanda iki komşu devlettir. Bu kültürel değerler ve de coğrafi yakınlık iki ülke arasındaki ilişkilerin kurulup gelişmesinde önemli bir konuma sahiptir.Bu tez çalışmasında XX. yüzyılda Azerbaycan Devleti'nin Türkiye ile olan ilişkileri siyasi, diplomatik, askeri, ekonomik ve kültürel yönleriyle ele alındı. XX. yüzyılda Azerbaycan birincisi 1918'de, ikincisi ise 1991'de olmak üzere iki kez bağımsızlığını ilan etti. Her iki dönemde de Türkiye ile yakın ilişkiler kuruldu. Azerbaycan ve Türkiye birbirlerinin doğal müttefiki olmasının yanında siyasi, ekonomik, kültürel açıdan çok yönlü ilişkiler geliştirilmiş olup, stratejik işbirliği düzeyine ulaşmış bulunmaktadır. İki ülke arasındaki ilişkilerin tarihi seyrine baktığımız zaman, ilişkilerin kurulup gelişmesi pek de kolay olmamış, zaman zaman dış etkenlerin tesirinde kalmıştır.Birinci dönemde, 1918'de Azerbaycan Cumhuriyeti'nin kuruluşunda Osmanlı Devleti'nin özellikle askeri alanda vermiş olduğu destek Azerbaycan-Türkiye ilişkilerinin tarihinde oldukça önemli bir yer tutmuştur. Fakat I. Dünya Savaşı'nın sonuçları ve değişen dünya şartları mevcut ilişkilerin seyrini değiştirmiştir.Mondros Mütarekesi'nden sonra Azerbaycan Hükümeti hem Osmanlı Devleti ile, hem de Mustafa Kemal Paşa'nın önderliğindeki Milli Mücadele Hareketi ile ilişkilerini sürdürmüştür. Azerbaycan'ın Sovyetler Birliği'nin bir parçası olmasından sonra iki ülke arasındaki doğrudan ilişkiler uzunca bir süre akamete uğramışsa da Türkiye-SSCB ilişkileri çerçevesinde göreli olarak devam etmiştir. 1991'de Azerbaycan'ın bağımsızlığını ilan etmesinden sonra Türkiye ile yeniden diplomatik ve siyasi ilişkiler kurulmuştur.Anahtar Kelimeler: Azerbaycan, Azerbaycan Türkiye İlişkileri, Haydar Aliyev Dönemi.

Azerbaijan and Turkey, which are connected to each other with common values like language, history, culture and religion, are also two neighbouring countries. These cultural values and geographic closeness have an important position in establishing and improving the relations between the two countries.In this thesis study, the relations between Azerbaijan and Turkey in 20th century were dealt in political, diplomatic, military, economic and cultural aspects. In 20th century, Azerbaijan declared its independence twice; in 1918 and in 1991. Azerbaijan and Turkey were also close to each other in both terms. Besides Azerbaijan and Turkey are naturally allied countries, they have improved multilateral relations in terms of political, economic and cultural aspects. They have also reached to the strategic alliance level. When we look at the history of the relations between these countries, the establishment and improvement of the relations was not that easy; it was sometimes under the influence of external factors.In the establishment of the Azerbaijan Republic for fırst time, in 1918, the support of Ottoman Empire, especially in military fıeld, had a signifıcant role in the history of relations between Azerbaijan and Turkey. However, the consequenses of the World War I and changed world conditions, caused a shift in the stiuation of present relations.After the Mondros Agreement, Azerbaijan continued relations with both Ottoman Empire and the Independence Movement under the leadership of Mustafa Kemal Pasha. After Azerbaijan became a part of the Soviet Union, the direct relations between countries were on bad terms for a long time, but continued relatively within the frame of Turkish-Soviet Union relations. After Azerbaijan declared its independence in 1991, diplomatic and political relations with Turkey were established again.Key words: Azerbaijan, the relations between Azerbaijan and Turkey, the Haydar Aliyev period