Türkiye`de sosyal bilgiler ile Almanyada değerler ve normlar derslerinde değer eğitiminin çoklu durum çalışmasıyla karşılaştırılması

Abstract

Bu çalışmanın amacı; Sosyal Bilgiler dersiyle Değerler ve Normlar derslerinde değer eğitiminin öğretim programlarında ve ders kitaplarında hangi ölçüde yer aldığını, öğretmenlerin değerler eğitimine bakış açılarını ortaya koyup karşılaştırma yapmaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kapsamında çoklu durum çalışması deseninden yararlanılmış görüşme tekniği ve doküman incelemesi teknikleri kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Almanya'nın Aşağı Saksonya eyaletindeki Hannover şehri ile Türkiye'nin İstanbul şehrindeki ortaokullarda görev yapan öğretmenler arasından seçilenler oluşturmaktadır.Araştırma için gerekli olan veriler doküman analizi ve görüşme yöntemleri kullanılarak elde edilmiştir. Bu bağlamda Türkiye'de Sosyal Bilgiler öğretim programı ve ders kitapları ile Almanya'da `Değerler ve Normlar` öğretim programı ve ders kitapları doküman analizi yöntemi ile incelenmiştir. Ayrıca Türkiye'de `Sosyal Bilgiler` öğretmenleri ile Almanya'daki `Değerler ve Normlar` dersini veren öğretmenlerle derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilerek elde edilen veriler analiz edilmiştir.Almanya'da `Etik` (Ethik) ve Din (Religion) derslerinde değerler eğitimi verilmekte, `Değerler ve Normlar` (Werte und Normen) dersi ise Aşağı Saksonya eyaletinde Etik dersi çerçevesinde öğretilmektedir. Aşağı Saksonya eyaletindeki bazı üniversitelerde `Değerler ve Normlar` lisans bölümlerinin yer aldığı, değer eğitiminde yapılandırmacı, liberal ve özgürlükçü bir anlayışın benimsendiği, anlama ve yorumlamaya (Hermeneutik) ağırlık verildiği anlaşılmıştır. Araştırma sonucunda; Almanya'da `Çift ders Odaklı` eğitim sisteminin benimsendiği, araştırmaya katılan Değerler ve Normlar öğretmenlerinin değer eğitimini din eğitimiyle güçlü bir şekilde ilişkilendirdikleri, değer eğitiminin ayrı bir ders adı altında gerçekleştirilmesini olumlu buldukları ve Almanya'da değerler eğitiminde karşılaşılan sorunların başında farklı uyruk ve inançlara sahip öğrencilerin fazlalığının yer aldığı sonucuna varılmıştır.Türkiye'de değer eğitiminin açık (resmi) ve örtük program kapsamında ortaokul derslerinin çoğunda verildiği, `Çok ders odaklı` değer eğitim sisteminin benimsendiği, değer eğitimini veren öğretmenlerin yetiştirilmesi için ayrı bir lisans alanı bulunmadığı, eğitimde yapılandırmacı anlayışın benimsendiği sonucuna varılmıştır. Araştırmaya katılan Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yarıdan fazlası değerler eğitiminin bağımsız bir ders olarak işlenmesi gerektiğini, değerler eğitimi alanında karşılaşılan en önemli sorunun farklılıklara saygı gösterilmemesi olduğunu belirtmektedir. Türkiye ve Almanya'daki ortaokullarda öğretilmesi gereken farklı değerler bulunmasına rağmen ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin `Saygı` değerini en çok vurguladıkları sonucuna varılmıştır. Bunun dışında her iki ülkede araştırmaya katılan öğretmenlerin değer eğitiminde en fazla tercih ettiği tekniğin `Drama` olduğu saptanmıştır.Anahtar Kelimeler: Değerler eğitimi, Alman eğitim sistemi, Werte und Normen, Karşılaştırmalı araştırma, Ortaokulda değerler.

The primary aim of this study was to compare the extent to which values education is included in instructional curricula and textbooks in the social studies course and the course `Values and Norms`, and teachers' perspectives on values education. In the study, the case multiple was applied within the qualitative research method and the data collection tools were interviewing and document review techniques. The sample of the study consists of teachers selected among those who work in secondary schools in Istanbul, Turkey and in Hannover city in Lower Saxony, Germany.In the scope of document analysis, the social studies course curriculum and textbooks taught in Turkey, and the curriculum and textbooks taught in the course `Values and Norms` in Germany were used as the data gathering sources. As for the interview data, they contained in-depth interviews conducted with the social studies teachers in Turkey and the teachers teaching the course `Values and Norms` in Germany.The results showed that in Germany values education is provided in the courses `Religion` and `Ethics`, and the course `Werte und Normen` (Values and Ethics) is regarded in the scope of an ethics course and taught with this title in Lower Saxony. It was reported that there is an undergraduate program called `Values and Norms` in some of the universities located in Lower Saxony, a constructive and liberal approach is adopted, and there is an emphasis on comprehension and interpretation (i.e. hermeneutics). It was also concluded that a `double-course` approach is adopted in Germany, all the teachers teaching Values and Norms strongly associated values education with religious education and thought positively about providing values education in a separate course, and they mentioned the redundancy of students with different nationalities and beliefs as one of the main problems they encounter in values education.As for the Turkish context, it was concluded that values education is provided in most of the middle school courses in the scope of open and embedded program by taking a `multiple-course` approach, there is no undergraduate program in Turkey that train teachers specifically on values education, and constructive approach is adopted in education. More than half of the Turkish social studies teachers interviewed in Turkey said values education should be provided within the scope of an independent course, and mentioned not showing respect to differences as one of the most important problems experienced in values education.Although Turkey and Germany have different values that should be taught in middle schools, the middle school teachers mostly emphasized the value of `respect` in common. Furthermore, drama was found to be the technique most preferred in values education by the teachers from both countries.Key Words: Values education, German education system, Werte und Normen, Comparative research, Values in middle school.