Kayıt dışı ekonomi ve Türkiye örneği

Abstract

Kayıt dışı ekonomi; ekonomik birimlerin sosyal, ekonomik, ahlaki ve hukuksal sorumluluklarını yerine getirmeyerek gerçekleştirdikleri ekonomik faaliyetlerini kamusal denetimden kaçırmak suretiyle, devleti ve toplumu zarara uğratıp ekonomik gelir elde etmesidir. Kayıt dışı ekonomi sorunu 1960'lı yılarda fark edilmeye başlamakla birlikte 1970'li yıllarda araştırmacıların ilgisini çekmiş ve literatürde yerini almıştır. 1990'lı yıllardan itibaren ülkemizin ekonomi gündemine oturarak çok sayıda farklı araştırmalara konu olmuştur. Günümüzde ise kayıt dışı ekonomi sorunu, küresel bir boyut kazanmış, dünyada tüm ekonomilerin karşılaştığı, ilgilendiği ve çözüm üretmeye çalıştıkları bir sorun haline gelmiştir. Bu bağlamda kayıt dışı ekonomi sadece az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelere ait bir sorun olmakla kalmamış gelişmiş ülkelerde de farklı boyutlarda ortaya çıkan bir sorun haline gelmiştir. Kayıt dışı ekonomik faaliyetlerin ekonomi üzerinde yarattığı etkileri gözlemlemek ve kayıt dışı ekonominin boyutlarını tahmin etmek için bir takım yöntemler geliştirilmiştir ve bu yöntemler, doğrudan tahmin yöntemleri ve dolaylı tahmin yöntemleri olmak üzere iki başlık altında toplanmıştır. Bu yöntemlerin etkin kullanılması ve sonuçların doğru bir şekilde tahmin edilebilmesi için, kayıt dışı ekonomiye yol açan nedenlerin iyi bir şekilde tespit edilmesi gerekmektedir. Bundan dolayı sosyal, hukuki, siyasal ve ekonomik nedenlerin iyi bir şekilde analiz edilmesi ile birlikte verilerin düzenli ve doğru olması da hayati bir önem taşır.Bu çalışmada, Türkiye ekonomisinde kayıt dışı ekonomik faaliyetlerin boyutlarını tahmin etmek amacıyla dolaylı yöntemlerden; istihdam yöntemi, fiziksel girdi yöntemi, sabit oran yöntemi ve işlem hacmi yöntemleri kullanılmıştır. Tahmin sonuçlarına göre Türkiye ekonomisinde kayıt dışı ekonomi büyüklüğü; istihdam yaklaşımıyla yapılan tahmin sonuçlarına göre ortalama yüzde 4,9, fiziksel girdi yaklaşımına göre ortalama yüzde 1,8, sabit oran yaklaşımına göre yüzde 26,8 ve işlem hacmi yaklaşımına göre 26,8 olarak tahmin edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Kayıt Dışı Ekonomi, İstihdam Yöntemi, Fiziksel Girdi Yöntemi, Sabit Oran Yöntemi, İşlem Hacmi Yöntemi.

The shadow or unregistered economy occurs when economic units failing to fulfill their social, economic, moral and legal responsibilities, avoiding public supervision in their economic activities, and damaging state and society to achieve an economic income. The problem of shadow economy was to be noticed in 1960's and 1970's engaged attention of researchers resulting a variety of surveys. In literature, since the 1990's, the shadow economy sit on the economic agenda of our country and was to be subject of many different researches. Nowadays the informal economic matter has become a global problem which most economies in the world face, deal with and struggle to make solutions about. The shadow economy occurs just not in less developing countries but also in developed countries with different sizes.The methods of estimation for shadow economy can be gathered under two headings: Direct estimation method and indirect estimation method. To estimate the in shadow economy correctly and firmly, the things that causes the shadow economy should be well determined. Social, legal, political and economic reasons should be analyzed in a good way. Most importantly, the data should be robust and regular.In this study, for the estimation of dimensions of shadow economic activities in Turkish economy , the employment method, the physical input method, the fixed rate method and the trading volume method from indirect estimation methods were used. According to the results of the estimation study, the size of the shadow economy in Turkish economy is 4,9 % with the employment approach, 1.8 % with the physical input approach, 26,8 % with the fixed rate approach and finally 26,8 % with the trading volume approach, on average.Keywords: Shadow Economy, The Employment Method, The Physical Input Method, The Fixed Rate Method, Trading Volume Method