Öğretmenlerin psikolojik sermaye algısına ilişkin faktörlerin incelenmesi

Abstract

İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra bireylerin yaşadığı olumsuz durumlar yerine pozitif noktalara odaklanma düşüncesi pozitif psikolojinin ortaya çıkışını sağlamıştır. Bunun yanında ekonomik, beşeri ve sosyal sermaye gibi girdilerin günümüz insan kaynaklarının verimli şekilde kullanılmasında yetersiz olduğu sonucuna varılmıştır. Bu anlamda pozitif psikolojinin bir çıktısı olarak psikolojik sermaye kavramının önemi de her geçen gün artmaktadır. Bu çalışmada, temel kaynağı insan olan eğitim örgütlerindeki olumsuzlukların ortadan kaldırılmasına katkıda bulunacağı düşünülen psikolojik sermayenin öğretmenler tarafından nasıl algılandığı ve bu algının temelinde yatan faktörlerin neler olduğu tespit edilmiştir. Karma yöntemle hazırlanan araştırmada ilk olarak öğretmenlerin psikolojik sermaye algılarını tespit etmek amacıyla Özgan ve Tösten (2014) tarafından geliştirilen `Psikolojik Sermaye Ölçeği` basit seçkisiz yöntemle seçilen 610 öğretmene uygulanmıştır. Yapılan analizlerde yüksek çıkan algıya ilişkin faktörleri belirlemek amacıyla görüşme tekniği kullanılarak nitel araştırma yapılmıştır. Maksimum çeşitlilik örnekleme ile oluşturulan nitel çalışma grubunu ise ilkokul ve ortaokul kademelerinde görev yapan 14 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin psikolojik sermaye algılarının yüksek olduğu tespit edilmiştir. Psikolojik sermayeyi olumlu yönde etkileyen faktörler arasında ise yönetici tutumları bakımından destekleyici davranışlar, öğretmene pozitif yaklaşma, iş birliğine girme ve iletişimi görev paylaşımı; çalışma ortamı bakımından okulun fiziki durumunun elverişliliği, diğer öğretmenlerle olumlu ilişkiler, velilerin olumlu yaklaşımları; mesleğin özellikleri bakımından insanı eğitme düşüncesi ve topluma karşı sorumluluk duygusu; olumlu yaşantılar; kişisel ve mesleki birikimlerin olması ve bazı kişisel özellikler ön plana çıkmaktadır. Bunun yanında yöneticilerin sürekli müdahalede bulunması ve bürokratik davranmaları; okulun fiziki altyapısının yetersiz olması, velilerden ve öğretmenlerin olumsuz tutumları; mesleğin itibarsızlaşması ve monoton bir yapıda yürümesi; yaşanılan olumsuz deneyimler psikolojik sermayeyi olumsuz yönde etkileyen faktörler olarak belirlenmiştir. Araştırmanın son kısmında ise araştırmacılara ve uygulayıcılara psikolojik sermaye ile ilgili bazı önerilerde bulunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Psikolojik Sermaye, Öğretmen, Dayanıklılık, Umut, İyimserlik, Öz Yeterlilik

After the World War II, the idea of focusing on positive points rather than negative experiences of individuals has given positive psychology a ground. Indeed, it was claimed that economic, human and social capital are lack of using human resources efficiently. In this sense, as an outcome of positive psychology, the psychological capital is growing in importance. This study examines how psychological capital, which is thought to be a facilitator to diminish problems in educational context, is perceived by teachers and what are the factors underlying this perception. Mixed research methods have been used in the study. Firstly, Psychological Capital Scale by Özgan and Tösten (2014) was answered by 610 teachers selected by using simple random sampling method. Determining a high level of perception, a qualitative research was conducted to understand the factors of psychological capital. There were 14 teachers selected by using maximum variance sampling in the study group. It was claimed that teachers' perception of psychological capital was high according to research results. The factors that have positive impact on psychological capital are supportive behaviors and positive feedbacks of leaders, cooperation, facilitating communication; sufficiency of schools' physical environment, positive relationship with other teacher; positive approaches of parents; the idea of educate people and being accountable to public; positive life experiences and some personal traits. However bureaucratic leadership, interfering, deficiencies in schools 'physical equipment, disreputation of job, monotony, negative life experiences are the factors affecting psychological capital in a negative manner. At the last part of the research there are some practical and theoretical advice to researchers and implementers.Key Words: Psychological Capital, Teacher, Resilience, Hope, Optimism, SelfEfficacy