Yusuf–ı Hakîkî Baba`nın hayatı ve tasavvufi görüşleri

Abstract

Çalışmamızın konusu Yusuf Hakîkî'nin tasavvufî görüşleridir. Çalışmamız iki bölüm ve sonuçtan ibarettir. Birinci bölüm Hakîkî'nin hayatı ve eserleri hakkındadır; ikinci bölüm ise tasavvufî görüşleri hakkındadır. Sonuç bölümünde ise elde edilen bilgiler değerlendirilmiştir.Yusuf Hakîkî, XV. yüzyılda yaşamış sûfî bir şairdir. Kendisi Bayramiyye tarikatına mensup bir şeyhtir. Yusuf Hakîkî, tasavvufî içerikli eserler yazarken bu eserlerinde ağırlıklı olarak tasavvuf–tarikat ve mahabbet konularını işlemiştir. Yusuf Hakîkî'nin bütün çalışmalarının konusu tasavvuf üzerinedir.Hakîkî, tasavvufta kişiye düşen ilk görevin kulluk olduğunu söylemiştir. Kişinin kulluğu kalben ve isteyerek yapması gerektiğini ayrıca kulluğun gerekleri olan zahiri hükümleri yerine getiremezse yaptığı kulluğun gerçek ve halis bir kulluk olmayacağını düşünür. Hakîkî, kulluk yolunda olan kişinin, bir şeyh'e bağlı olması, hakikatli bir mümin ise o kişinin şeyhe teslim olması gerektiğini söyler. Bu kulluğu da sıdk, itaat, ihlâs ve zikir ile yerine getirmesini tavsiye eder. Mutasavvıfımız şeriatı hakikate ulaşmanın ilk adımı kabul etmiş ve şeriatsız tarikatın olmayacağını söylemiştir. Hakîkî, `Şeyh'e kul olmak`, sözüyle şeyhin kendisine kul olmayı kast etmiyor. Müridin, Allah'a gerçek manasıyla kul olabilmesi için `şeyh` diye adlandırdığı mürşid–i kâmili kendisine rehber etmelidir. O, Mürşid–i Kamil'in rehberliğiyle müridin kulluğa gidilen yolda uyması gereken kuralları da yine şeyhin rehberliğinde öğrenebileceğini söyler. Mutasavvıfımız, mürşidi tarif ederken: `İrşad olan, işi bilen, şeyhinden nazar almış, tarikat sırrına vakıf, sır makamında da abid olan, didaver olmalıdır` der. Mürid şeyhine karşı edep kurallarını çiğnememelidir. O, ehlullahın gönlünden çıkanları dini yıkanlar olarak görmüştür.Yusuf Hakîkî, âşıklar meclisinde toplanan âşıkların, Lisan–ı hal (hal dili) ile orada bulunduğunu ve o meclise gelenlerinde lisan–ı hal ile gelmelerini söylemiştir. Orada her eşya Allah'ı zikreder ve âşıklar kendinden geçercesine Allah'ı zikreder.Şairimiz, `Hakk'ı devamlı zikreden, iyilik ve cömertlik yapan kişinin kalbinde masivaya dair üzüntü, kasavet olmaz, bu kişinin salah ehli (dürüst–doğruluk) kişilere karşı düşmanlığı olmaz` der. Salah ehlinden olanlar kalplerinde ve dillerinde Allah'ın zikrini eksik etmezler. Onlara şeytan yaklaşmaz, onların dostu şeytan olamaz. Bundan dolayıdır ki zikir ile meşgul olan kalp, salah ehlini kendine dost edinir. Büyükler derler ki `Zikir kalbe iyice yerleşirse şeytana yaklaşan insanın çarpılması gibi, o kalbe yaklaşan şeytan çarpılır, sar'aya yakalanır.` Bunu gören öbür şeytanlar toplanırlar: `Bu şeytana ne oldu?` derler `Ona insan dokundu` cevabını alırlar.Sufimiz, ilme büyük önem vermiştir. İnsan ruhunda ilâhî aşkın tecellilerine dikkat çekmiştir. `Mahabbet–nâme` eserinin isminden de anlaşıldığı üzere sevgi, mahabbet, ilahi aşk gibi duyguları her zaman ön plana çıkarmıştır. Yusuf Hakîkî genel özellikleri itibariyle gönlü aşk ve sevgiyle yanıp tutuşan bir İslâm mutasavvıfımızdır. Vahdet–i vücud düşüncesine sahiptir.Anahtar Kelimeleler: ġeyh Yusuf Hakîkî, Hayatı ve Eserleri, Bayramiyye, Mahabbet–nâme, Tecellî, Ġnsan–ı Kâmil, Vahdet–i Vücûd, Ġlahî AĢk, Tasavvuf Edebiyatı

Subject of our study is mystical opinions of Yusuf Hakiki Baba.. Our study consists of two sections and a conclusion. The subject of the first chapter is about Hakiki's life and works. The second part is about his sufi opinions and the last part is the conclusion.Yusuf Hakiki is a Sufi poet who lived in the 15th century. He is a Seyh who is a member of Bayramiyye Tarîqat (the sufi path of spiritual purification and training in mystical disciplines).While writing his works concerning about tasavvuf, Hakiki mainly tells us about Tasavvuf–Tarîqat and Love of God. All his works are about tasavvuf.Hakiki tells that the first duty on tasavvuf is being a servant. This should have been willingly done with all heart and also he thinks that Unless these main orders are fulfilled, it wouldn't be real and pure. According to Hakiki, the person on this way must be connected to a seyh(a spiritual leader, teacher, guide, master),ıf he is a real believer he must devote himself to a seyh. He advises that being a servant to God should be fulfilled with honesty, obedience, sincerity and dhikr.Our sufi accepted the sheriat as the first step in order to reach the truth and told that tarîqat wouldn't be without sheriat. With the word `Being a servant to a seyh`,Hakiki doesn't mean to be a servant to the seyh. In order to be a real servant to God, beloved one must choose Mürşidi–kamil called şeyh as his guidance.He says that beloved one can learn the rules that he must obey in the process of being servant under the guidance of the seyh. While describing the beloved one: he says that `someone who is İmmaterial maturity (irşad), competent, awareof secret of tariqat, passionate lover of God and taken glance from his seyh, determined in the maqâm of secret (a spiritual station).Beloved ones mustn't violate the adap rules (the modes of conduct and discipline of the dervishes toward their spiritual guide) .According to Hakiki, those who dismissed from the heart of Ehlullah are the destroyers of religion. Our sufi, Yusuf Hakiki tells that lovers gathered in the assembly of lovers must exist there with spiritual state. Everything mentions God there and the lovers mention God passionately.Our poet says that there wouldn't be sadness and grief in the heart of those who mention god continiously, who favors, who are generous. Those people have no hostility against ehli-salah (honest and rightous people) in their heart.And Ehli-salahs are never lacking of mentioning of God in their tonque and heart. Satan can never approach them and never be the friends of theirs.That's why those whose hearts are busy with mentioning God make ehli-salah their friends.The great masters says `If the mentioning God takes place in the heart properly,It will strike the satan..Satan gets cought epilepsy. Other Satans who see this gather and say `What happened to this satan?` They anwer `A human being touched it`.Our sufi gives very importance to science. He drew attention to the human spirit manifested in the divine love. As it can be seen in the name of work `Muhabbet-name`, he always emphasizes emotions like love of God,divine love.As general Yusuf Hakiki is a muslim sufi whose heart burning with love and affection. He has the thought of unity of God.Key Words: ġeyh Yusuf Hakiki, His life and Works, Bayramiyye, Muhabbet-nâme, Manifestation, Ġnsan–ı Kamil, Unity of God, Divine Love, Literature of Tasavvuf