Bilimsel bilgiden, özümsenen bilgiye: Yükseköğretimde gazlar ile ilgili kavramların didaktiksel dönüşüm yaklaşımıyla incelenmesi

Abstract

Didaktiksel dönüşüm kuramı; bilim insanları tarafından üretilen akademik/ bilimsel bilginin öğrenen tarafından yapılandırılmış özümsenen bilgi haline gelinceye kadar geçirdiği tüm süreçleri inceler. Didaktiksel dönüşüm kuramı kapsamında dört tür bilgi vardır; bilimsel bilgi, öğretilecek bilgi, öğretilen bilgi ve özümsenen bilgi. Bu çalışmada yükseköğretimde, Genel Kimya-I dersi `Gazlar` konusunda, bu bilgi türleri arasındaki geçişler, öğrenme- öğretme süreci, öğretim elemanı ve öğretmen adayları açısından ele alınarak detaylı bir şekilde incelenmiştir. Derinlemesine bilgi elde edebilmek adına çalışma nitel durum çalışması olarak desenlenmiştir. Çalışma iki boyutta ve üç aşamada yürütülmüştür. İlk boyut; aynı programda farklı iki şubede Genel Kimya-I derslerini yürüten iki öğretim elemanı açısından `Gazlar` la ilgili kavramların didaktiksel dönüşüm süreçlerinin incelenmesidir. İkinci boyut ise; aynı öğretim elemanlarından birinin iki farklı programda yürüttüğü Genel Kimya-I derslerinde `Gazlar` la ilgili kavramların didaktiksel dönüşüm süreçlerinin incelenmesidir. Her iki boyutun da incelenebilmesi için aşağıda belirtilen üç aşamalı bir süreç işe koşulmuştur.İlk aşamada öğretilecek bilginin belirlenebilmesi için öğretim elemanlarının `Gazlar` ile ilgili sahip oldukları kavramlar belirlenmeye çalışılmıştır. Bunun için öncelikle öğretim elemanları ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmış ve öğretim elemanlarının içeriğe alacakları kavramlarla ilgili didaktiksel tercihleri ve bu tercihlerinin nedenleri belirlenmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte öğretim elemanlarının görüşmelerde faydalandıklarını ve derslerinde kullandıklarını belirttikleri kaynakların doküman analizi yapılmıştır. İkinci aşamada, öğretilen bilginin belirlenebilmesi için öğretim elemanlarının `Gazlar` ile ilgili olan dersleri gözlenmiş ve bu ders gözlemlerinin içerik analizleri gerçekleştirilmiştir. Ayrıca öğretim sonunda öğretmen adayları ile yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilerek öğretilen bilgiye ulaşılmaya çalışılmıştır.Üçüncü aşama ise; öğretmen adaylarının özümsenen bilgilerinin belirlenmesine yönelik olan son aşamadır. Bu aşamada öncelikle öğretmen adaylarının `Gazlar` ile ilgili mevcut bilgilerini ve özümsenen bilgilerini ortaya koymak adına onlara Tanılayıcı Form ve Kelime İlişkilendirme Testi ön test ve son test olarak uygulanmıştır. Uygulanan bu tanılayıcı form, açık uçlu sorulardan oluşmaktadır. Sürecin sonunda öğretmen adaylarının didaktiksel dönüşümü nasıl gerçekleştirdiklerini belirleyebilmek için onlarla yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir.Yapılan analizler sonucunda; öğretim elemanlarının didaktiksel tercihlerinin öğretilen bilgi üzerinde oldukça etkili olduğu belirlenmiştir. Ayrıca öğretim elemanlarının öğretilecek bilgi içeriklerinin de öğretilen bilgi içeriğini doğrudan ve dolaylı olarak etkilediği gözlenmiştir. Öğretmen adaylarının özümsenen bilgilerinin ise; bireysel özelliklerle birlikte öğretilen bilgiye sıkı sıkıya bağlı olduğu belirlenmiştir. Elde edilen bulgular ışığında; öğretim elemanı- öğretmen adayı etkileşiminin öğretmen adaylarının özümsenen bilgilerini olumlu yönde etkilediği ve öğretim elemanlarının pedagojik alan bilgilerinin ve örtük programın öğretilen bilgi ve dolayısıyla da özümsenen bilgi üzerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Didactic transposition theory examines entire progression that scientific/academic knowledge produced by scientists becomes learned knowledge constructed by the learners. There are four types of knowledge under the didactic transposition theory; scientific knowledge, knowledge to be taught, taught knowledge, and learned knowledge. The transition between different types of knowledge and learning and teaching processes between instructors and preservice teachers were investigated in detail for the concept of `Gases` in higher education General Chemistry-I courses. The design of the study was constructed as case-study to acquire detailed information about the transposition. The study was conducted in two dimensions and in three stages. The first stage was to investigate didactic transposition process of the concepts about `Gases` in terms of two instructors teaching General Chemistry-I course at the same department in different class. The second stage was to investigate didactic transposition process of the concepts about `Gases` taught by one of these instructors in General Chemistry-I course at different departments. To investigate both stages, three step process given in the below conducted: In the first step, to determine knowledge to be taught, the concepts which instructors hold was tried to be determine. Therefore, semi-structured interviews were conducted with the instructors to determine the didactic preferences of the instructors about the concepts that they would choose for the content and reasons for their preferences. At the same time, document analysis was used for the sources/ references that the instructors stated in the interviews that they benefit and used in the course. In the second step, to determine taught knowledge, the courses about `Gases` taught by the instructors were observed and content analysis was carried out to analyze this observation data. Also, at the end of the teaching process, it was tried to reach the taught knowledge through semi-structured interviews carried out with pre-service teachers. The third step was the last step to determine learned knowledge of pre-service teachers. In this step, Diagnostic Form and Word Association Test was implemented as pre test and post tests to reveal the pre-service teachers' existing knowledge and learned knowledge about `Gases`. At the end of the process, to determine how the pre-service teachers made this transposition, semi- structured interviews were carried out. It was concluded that didactic preferences of the instructors was highly effective on taught knowledge. Also, it was observed that the `knowledge to be taught` of the instructors directly and indirectly affected `the taught knowledge`. And it was determined that the learned knowledge of the pre-service teachers was closely connected to `taught knowledge` with individual characteristics. In the light of the findings, it was concluded that the interaction between the instructor and pre-service teacher affected positively the learned knowledge of pre-service teachers. It was also found that pre-service teachers' pedagogical content knowledge and hidden curriculum is effective on taught knowledge and therefore on learned knowledge.