2020 Numaralı H. 1260 / 1844 Talas ve Civarı Müslim Nüfus Defteri`nin transkripsiyon ve değerlendirilmesi

Abstract

Nüfus devletin bir bakıma sosyo-ekonomik potansiyelinin ve yapısının temelini teşkil etmektedir. Nüfus araştırmalarında ayrıntılara girilerek yapılan sağlam tasnifler ve tahliller, devletin gelecek hakkında planlar yapmasına de önemli katkılar sağlamaktadır. Nüfus sayımları ise, bir toplumu meydana getiren fertlerin sayı, cinsiyet, yaş, meslek, dil, din ve öğrenim durumlarını ortaya koyduğundan toplumların sosyolojik, ekonomik ve tarihî yönlerini araştırmak, sosyal tarihlerini yazmak için çalışma yapacak olanlar açısından oldukça önemlidir.Nüfus tahririnin nedenine baktığımız da genel bir ifade ile Osmanlı Devleti'nin idaresinde yaşayan topluluğun sayı ve miktarının bilinmesi maksadına istinadendir. Bu nüfus sayımları içerisinde `askerlik` ve `vergi mükellefiyeti` gibi iki önemli neden vardır. Osmanlı Devleti'nde özellikle erkek nüfus hem vergi vermesinden hem de askeri güç sağlamasından dolayı önemliydi ve bu kayıtlar sıkı bir şekilde tutulmuştur. Sefer esnasında askerlerin durumuna haiz olmak için seferde tutulan yoklama kayıtları da arşiv kaynaklarımız arasında mevcuttur.Osmanlı Devleti'nde ilk genel nüfus sayımı 1246 (1831) tarihinde II. Mahmud zamanında meydana gelmiştir. 1826'da Yeniçeri Ocağı'nın ortadan kalkmasıyla doğan asker açığını kapatmak ve vergi gelirini arttırmak için Anadolu ve Rumeli'de nüfus sayımı yapılmıştır. 1831'de yapılan nüfus sayımında Kayseri Karaman eyaletine bağlı olduğundan Karaman'a tabi kazalar ile birlikte sayıma alınmıştır.Burada inceleyeceğimiz Başbakanlık Osmanlı Arşivindeki nüfus defterleri serisi içerisinde `2020 numaralı H.1260/1844 Talas ve Civarı Müslim Nüfus Defteri`dir. Bu çalışmada, defterde verilen bilgilere istinaden karye-i Talas'ın mahalle ve köylerin nüfus ve nüfus hareketlerini, yaşayan ailelerin ve görevli memurların isim ve eşkâlleri, askerlik durumlarını öğrenme imkânımız olacak. Ayrıca bölgeye yönelik yaşanan göç ve nakiller hakkında ilk elden bilgi sahibi olma imkânı bulacağız. Yine bölgedeki mahalli idareciler; görevdeki muhtarlar, imamlar, hafızlar, askerler, özürlüler, halkın kullandığı yerel isimler (lakaplar), insanların fiziksel özellikleri gibi bölgesel tarih yazımında önemli ayrıntılara ulaşmamıza imkân tanıyacaktır. Anahtar Kelimeler: Nüfus defterleri, II. Mahmud, Karaman, Kayseri, Talas, 19. Yüzyıl.

The human population is the fundament of the socio-economic potential and structure of a state. Detailed data obtained in classifications and analyses carried out in population researches provide valuable information for the future planning of a state. Censuses, on the other hand, are significant tools to bring out the essential characteristics of the individuals in a given society, such as the total number, gender, age, profession, language, religion and educational background. For this reason, they are of great importance for researchers who examine the sociological, economic and historical features of human populations and carry out studies on their social history. The need to know the total number of people as a whole lay behind the idea of carrying out censuses in the Ottoman Empire. ''Military service'' and ''taxation'' were two important reasons for the censuses in those times. Male population was especially of great significance for the Ottoman State, as it was the segment of the society which provided military service and taxes and it was always enumerated and recorded in a strict way. Roll-call data are available in our archives about the records of soldiers who participated in military expeditions. The first general census during the Ottoman Empire was carried out in 1246 (1831) during the reign of Mahmud II. In the aftermath of the abolishment of the Guild of Janissaries, a census was executed in 1826 in Anatolia and Thrace to examine the recruit and taxation capacity. During the census in 1831, Kayseri was enumerated together with the townships within the county of Karaman as it was subordinated in that county. In this study, we take ''H. 1260/1844 Talas Moslem Population Record no.2020'' which is found in the series of population records in the Ottoman Archives in the Office of the Prime Minister under the scope. Based upon the data obtained from the said record, we will have opportunity to learn about the population structure and population movements in the quarters and villages subordinated to the District of Talas, names and features of the families, clerks on duty and soldiers there. The record will also provide us first-hand information about the migrations and population transfers occurred in the region. The record also provides us the opportunity to bring out significant details which could be of importance for the historiography of the region, such as local administrators, village head-men on duty, imams, hafiz, soldiers, disabled people, and the nicknames and physical features of the local inhabitants. Key words: Population records, Mahmud II., Karaman, Kayseri, Talas, 19th Century.