Alevi-Bektâşi müziğinde Kerbelâ temalı türküler üstüne bir inceleme

Abstract

VII. yüzyılda bu günkü Irak sınırları içindeki Kerbelâ şehrinde gerçekleşmesi sebebiyle ?Kerbelâ Olayı? olarak anılan, İslam peygamberi Hz. Muhammed'in torunu Hz. Hüseyin ile Emevi halifesi I. Yezid arasında cereyan eden savaş sonucunda, Hz. Hüseyin öldürülmüştür. Müslümanlar arasındaki Mezhep ayrılığının temel nedenleri arasında gösterilen bu olay günümüze kadar birçok edebi ve müzikal esere konu olmuştur. Alevi-Bektâşi topluluklarında bu olayla alakalı akla ilk olarak, bir kimsenin ölümü üzerine duyulan üzüntü ve acıyı anlatmak için yazılan mersiyeler (ağıtlar) gelmektedir. Fakat bu mersiyelerin bir kısmı her ne kadar kulaktan kulağa, usta çırak ilişkisiyle günümüze kadar aktarılmış olsa da, birçoğunun kayıt altına alınmadığından zaman içerisinde yok olduğu düşünülmektedir.Günümüzde söylenen, bilinen Kerbela konulu türkülerin bir bölümünün tespit edilerek kayıt altına alınması ve bu türkülere ulaşmak isteyenler için kaynak teşkil edebilmesi amacıyla yapılan bu araştırmanın ilk aşamasında Alevi-Bektaşi tarihi ve müziği, Kerbela olayı ve ilgili çalışmalara yönelik literatür taraması yapılmış, bu alanda ulaşılabilen kaynaklar incelenmiştir. Daha sonra literatür taraması ve görüşme yoluyla elde edilen bilgiler düzenlenerek araştırmanın kavramsal çerçevesi oluşturulmuştur. Araştırmanın ikinci aşamasında, çeşitli albüm, görüntü ve ses kayıtları incelenerek konuyla alakalı elli adet türkü (kırık hava) tespit edilmiştir. Araştırmanın son aşamasında ise, elde edilen kayıtlardan notaya alınan eserlerin usul, ses alanı, seyir ve dizi bakımından müziksel analizleri yapılmıştır. Bu analizler yapılırken Türk klasik müziğinin günümüzde geçerli olan kuralları göz önünde bulundurulmuştur. Anahtar Kelimeler: Kerbelâ, Kerbelâ Olayı, Hz. Hüseyin, Mersiye

The war between Hz. Hussein, the grandson of Hz. Muhammad who is the Prophet of Islam, and Yazid I, Umayyad caliph, is called ?the Event of Karbala? as it was happened in VII. century in Karbala city which is in the borders of Iraq today. As a result of the war Hz. Hussein was killed. This event, thought to be one of the reasons of madhhab divisions, has been subject to many literary and musical works. In Alevi- Bektashi community, elegies (requiems) written for lament for the dead are examples of these works. Some of these elegies have been quoted in oral tradition. However, many of them were not written down so they disappeared throughout the time. This study aims to take the folk songs about Karbala into record and to be a source for these songs. In the first part of the study, the literature on the music and history of Alevi-Baktashi and the works on Karbala event is reviewed. In the second part, through the search of various albums, videos and voice records, fifty folk songs (kırık hava) are obtained. In the last part of the study, considering the norms of Turkish Classical Music, the musical analyzes of the works are conducted in terms of rhythmic pattern, sound interval, route and scale. Keywords: Karbala, the event of Karbala, Hz. Hussein, Elegy (Requiem)