Kültürel kimlik bağlamında Sivas Hafik Beydili köyü müzik pratikleri

Abstract

Sivas iline 78 km uzaklıkta olan Beydili köyü, bağlı olduğu Hafik ilçesinin 30 km kuzeybatısında yer alır. Geçimini tarım ve hayvancılığa dayalı olarak sürdüren ve tümü okuryazar olan Beydili köyünde yaşayanların günümüz nüfusu, üretimin yetersiz kalmasına ve alanda bir eğitim kurumu olmamasına bağlı olarak büyük şehirlere göç etmesi nedeniyle yaklaşık olarak 180 kişidir. Beydili Boyundan gelen ve Anadolu Aleviliği inancına sahip olan Beydili köyü halkı, kendilerini Babacılar ve/veya Anşa Bacılılar olarak tanımlamaktadır. Alevilikte dini önderi ifade eden Dede kavramı yerine Baba kavramını kullanmaları, geleneksel yaşam biçimlerini ve dini inançlarını katı şekilde sürdürmeleri nedeniyle aynı bölgede yaşayan diğer Alevi toplulukları tarafından `Sıraç` olarak adlandırılarak ötekileştirilmektedirler. Soyunu kan bağına dayalı olarak devam ettirmesiyle kapalı bir topluluk görünümünde olan Beydili köyü halkı ile ilgili daha detaylı bilgi edinme isteği bizi bu konuda alan araştırması yapmaya yöneltmiştir. Erciyes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından SBD-12-4096 kodlu proje ile desteklenen bu tez çalışması, 2004, 2012 ve 2013 yılları arasında yapılan alan araştırmalarına dayanmaktadır. Bu süre içinde gerçekleşen dini ritüellerin bazılarında yapılan gözlemlerle ve yaz-kış Beydili köyünde yaşayan halk ile yapılan görüşmelerle şekillenen çalışma; etnolojik yaklaşımı temel alarak yapılandırılan bir etnomüzikoloji çalışmasıdır. Kültürün en önemli öğelerinden biri olan ve toplulukların sosyokültürel yaşamlarını yansıtan müziği merkeze alan çalışma, topluluk bütünlüğünü oluşturan ve topluluk aidiyetini yaşatması açısından önemli işleve sahip olan dini ritüeller ve gelenekler kapsamında müzik pratiklerine odaklanır. Bu doktora tezi kapsamında yapılan araştırmalarla; Beydili köyünde kültürel unsurların bellek yoluyla kuşaktan kuşağa aktarıldığı, topluluk kültürel belleğinin oluşumunda ve kültürel kimliğinin korunmasında belirleyici unsurun dini inanç ve inancın yansımalarının görüldüğü ritüeller olduğu belirlendi. Bunun yanı sıra Baba ve Sofu öncülüğünde yürütülen Tarikat ya da Cem Tarikatı olarak adlandırılan dini ritüelin katı şekilde uyulması gereken kurallarla donatıldığı öğrenildi. Ayrıca, dini önderlerin (Baba/Sofu) olmadığı zamanlarda tarikatın Âşık tarafından yürütüldüğü, Âşık olmadığı yani müzik icrasının olmadığı zamanlarda ise tarikatların yapılmadığı saptanarak Beydili köyü inanç yapısının devamlılığında, inançla biçimlenen kültürel kimliğin korunmasında ve aktarılmasında Âşığın ve müziğin ne kadar önemli olduğunun belirlenmesiyle bu tez araştırmasının önemi kanıtlanmış oldu. Anahtar Kelimeler: Kültürel Kimlik, Alevi, Anşa Bacı, Beydili, Müzik

Beydili Village which is 78 km far from Sivas, is located on the 30 km northwest of Hafik town. The population of people living in Beydili, who are living on agriculture and stockbreeding and almost all lettered, is approximately 180 because of the immigration to the big cities because of the unsatisfactory production and inadequate educational establishments.The community living in Beydili village, who comes from Beydili tribe (clan) and has Anatolian Alevi faith, describes themselves as Babacı and/or subscribe people to Anşa Bacı. Because of their use of the notion of Baba instead of Dede as the religious leader in Alevi belief and very strong life styles of religious beliefs, they are otherised with the name of `Sıraç` by the other Alevi communities living in the same region. The claim for obtaining information in detail about the Beydili community with their appearance of a closed society by sustaining their generation as based on blood bonds has directed us to field research on this topic.This thesis study which was supported by Erciyes University Scientific Research Projects Unit with the Project code of SBD-12-4096 is based on field researches during 2004, 2012 and 2013. This thesis which was structured by the considering the ethnological approach as a base is an ethno-musicological study, and study was completed by interviews with the community who lives in Beydili village in summer and winter and observations on some religious rituals. This thesis presented herein uses the music, which is an important element of culture and reflects socio-cultural life style, as a base. And, study is focused on religious rituals having an important function by means of integrity and belongingness of community. By the researches in the content of this PhD Thesis, it was found that cultural elements are transferred from generation to generation via memory, and religious belief and rituals as the reflection of religion are determinant elements. In addition, it was learned that religious ritual as named as `Tariqah` or `Cem Tariqah` leading by Baba and Sofu has very strict rules. Moreover, it was also found that the Tariqah is leaded by Aşık (poet musician) if religious leaders (Baba and Sofu) are absent. However Tarigah is not organized without Aşık who performs the music. As an important result of this thesis study, this means that Aşık and Music has a crucial importance in continuity of religion, protection and transfer of the cultural identity formed by religion. Key Words: Cultural Identity, Alewi, Anşa Bacı, Beydili, Music