Ahî Dâ`î ve Türkçe manzum eseri: Fütüvvetnâme-i Tarsûsî (İnceleme-metin)

Abstract

Bu tez çalışması XV. Yüzyıl Osmanlı yönetimindeki Anadolu'da halen canlılığını koruyan Ahilik düşüncesinin bir yorumu kabul edilebilecek Fütüvvetnâme-i Tarsûsî'yi konu edinmektedir. Yazarı Ahî Dâ'î hakkında yeterli biyografik bilgiler yok olsa da bilindiği kadar tek nüshası bulunan eser diğer manzum fütüvvetnâmelerle ortak yönleri olmakla beraber ayet ve hadislerden, Mesnevî'den alıntılar, peygamber kıssaları, şeyh ve mürid adabı gibi tasavvufi öğeler ağırlıklı olarak konuların işlenmesiyle farklı ve özgün bir karakter sergilemektedir.Çalışmada Fütüvvet ve Ahilik kavramlarına ve tarihine, Tasavvuf ile ilgisine, çeşitli tarikatlarla irtibatına ilişkin genel bilgiler ardından farklı dillerde mensur ve manzum olarak telif edilmiş matbu ve yazma fütüvvetnâmeler hakkında bilgiler verilmiştir. Çalışmanın asıl konusunu oluşturan Ahî Dâ'î ve Fütüvvetnâme-i Tarsûsî hakkında tanıtıcı bilgiler ardından adı geçen eser dini ve tasavvufi konu ve kavramlar bağlamında incelenmiş, Fütüvvet erkân ve âdâbına ilişkin kavramlar üzerinde durularak değerlendirilmeye çalışılmıştır.Tez çalışmasında genelde Tasavvuf Tarihi özelde Fütüvvet ve Ahilik alanı çalışmalarında önemli bir katkı sağlayacağı düşüncesiyle ve geçmişte herhangi bir çalışmaya konu edilmemiş olması nedeniyle tek nüsha olan eser metni günümüz Türkçe alfabesine aktarılarak sunulmuştur.

The thesis aims at analysing Fütüvvetnâme-iTarsûsî, which can be accepted as a review of Ahi idea that still maintained its validity at Anatolia under Ottoman Empire during 15th century. There is not enough biographical information about the author, AhîDâ'î. However,the work with a single copy has common features with other poetic works which are called fütüvvetnâmewhile it demonstrates a different and unique character by mainly discussing the sufic elements such as excerpts from verses, hadiths, and the Masnavi, anecdotes about Prophets, the sheikh and disciple manners.This study also give information about the Futuwwa and Ahi concepts and their history, general information regarding the contact with various sects, and then, the printed and handwritten works called fütüvvetnâmewhich are written in different languages as prose or verse. Within the main frame of this study, firstly AhîDâ'î and Fütüvvetnâme-iTarsûsî are introduced, and then, the mentioned work is analysed in the context of religious and sufic concepts and subjects by discoursing the concepts about rules and conventions of Futuwwa. This thesis also aims to make a significant contribution to the history of Sufism in general, and the works of Futuwwa and Ahi fields in particular, and also because it has not been discussed in any earlier work, the text of the work with a single copy is discussed after being transferred to the today's Turkish alphabet.