Erken kar erimelerinin Fırat ve Dicle havzasındaki nehirlerin akım zamanına etkisi

Abstract

Bahar aylarındaki kar erimeleri Fırat ve Dicle havzalarındaki nehirler için en önemli su katkısıdır. Eğer iklim değişirse bu katkı da değişebilir.1970-2007 tarihleri arasındaki 40 yıla yakın zaman diliminde bu bölgedeki nehirlerin akım zamanlarında bahar kar erimelerindeki kaymadan dolayı öne çekilme gerçekleşmiştir. Merkez zaman metodu kullanılarak bu kayma değerlerinin ne kadar olduğu tespit edilmiştir. Nehir akımlarındaki bu değişimler bölgedeki yağış ve sıcaklık salınımlarından kaynaklanıyor. Mann-Kendall trend testi ile yapılan eğilim analizinde bu azalışın anlamlılık seviyesine çok yakın olsa da belirli yılllarda anlamlılığı yakaladığı gözüküyor.Dikkati çeken önemli özelliklerden biri ise Türkiye ve Dünya' sıcaklık artışlarının aynı zaman diliminde olmamasıdır. Dünya'da bu artışın 1960'lı yıllardan itibaren başlaması, Türkiye'de ise 1990'lı yıllardan sonra meydana gelmesidir. Bu durum nehir akım merkez zamanını da etkilemektedir. Ayrıca 1972-1988 ve 1990-2006 yıllarına ait iki farklı periyotta merkez zaman günlerinin 1990-2006 yılında 1972-1988 periyoduna göre sekiz istasyon için 2 ila 8 gün arasında öne çekildiği gözlemleniyor. Bu değerlerin gün olarak ne kadar anlamlı olduğu ise T-test istatistiği ile yapılan analizler sonucu ortaya çıkmıştır.

Spring snowmelt is the most important contribution of many rivers in Euphrates and Tigris basins. If climate changes, this contribution may change.A shift in the timing of springtime snowmelt towards earlier in the year already is observed during 1970-2007 in many rivers. A shift in the timing was calculated by using center time method. Streamflows change is related to regional temperature and precipitation. Streamflows center time has significant level in some years. 8 stations are subjected to Mann-Kendall trend analyses. Some years center times have a decreasing trend.One of the other important thing Turkey and Globe warming trend periods are not the same in the years. Warming starts in spite of in the world at the end of the 1960, Turkey warming is at the beginning of 1990. Center times was observed to 1972-1988 and 1990-2006 periods, so 1990-2006 period is earlier 2 or 8 days compared to 1972-1988 period for eight stations. These days are analysed to understand which stations have significant level by using T-test statistic.