19. yy`da bilim-din çatışması tartışmaları ve Ahmet Midhat Efendi`nin `Nizâ`-ı İlm ü Dîn` adlı eserinin transkripsiyon ve değerlendirilmesi

Abstract

Hıristiyanlık tarihi ve bilim tarihi birlikte incelenirse iddia edilen Bilim-din çatışmasının; mutlak manada bilim ve din arasında olmadığı görülür. Asıl çatışmanın ise; Avrupa'da Hıristiyanlığın ilk asırlarından beri Roma Katolik kilisesinin dogmaları ile on yedinci asırda fizik bilimi ile başlayan modern bilim devriminin ortaya koyduğu gerçekler arasında belirdiği görülmektedir.On dokuzuncu yüzyıla gelindiğinde; artık zayıflayan din kurumu karşısında kaba materyalist ve pozitivist düşünceler, evrim teorisi tartışmalarının da desteğiyle Avrupa'da yükseliş göstermiştir. Çatışma tezi böyle bir dönemde, 1874'te ortaya atılmıştır. Bu fikirler; yüzyılın ikinci yarısından başlayarak Tanzimat dönemini yaşamakta olan Osmanlı aydınları üzerinde de etkili olmuştur. Dağılma sürecinin yaşandığı bir dönemde, Müslüman ülkelerin ilerleyememesinin sebebi olarak İslâm'ı gösterenlere reddiyeler yazılmıştır. Yüzyılın son çeyreği, Ahmet Midhat'ın misyonerlik ve materyalizm karşısında fikir mücadelesinin yoğunlaştığı yıllardır. John William Draper'in; aslında Katolik kilisesine bir saldırı olan 1874 tarihli History Of The Conflict Between Religion and Science adlı eserini, Ahmet Midhat Efendi 1895-1900 yılları arasında, tenkitli olarak Osmanlı Türkçesine tercüme etmiş, İslâm, Hz. Muhammed, İbni Rüşd felsefesi ve İslâm-bilim ilişkisine dair bazı yanlışlarını eleştirmiştir. Ahmet Midhat'ın bu eserdeki asıl gayesi; Osmanlı gençliğini materyalizmden korumaktır.Anahtar kelimeler: Din, Bilim, Çatışma, Ahmet Midhat, John William Draper.

If the history of Christianity and the history of science are examined together, it appears that the alleged science-religion conflict is not to be thought of in absolute terms as being between science and religion. The real conflict appears to have been between the dogma of the Roman Catholic Church, prevalent in Europe since the first centuries of Christianity, and the facts revealed by the modern scientific revolution, which began with physical science in the seventeenth century.In the nineteenth century, in the face of weakening religious institutions, and with the support of the theory of evolution, materialist and positivist thoughts had risen in Europe. A conflict thesis was put forward in this period in 1874. Starting in the second half of the century, these ideas affected the Ottoman intellectuals of the Tanzimat period. In a time which saw a process of disintegration, refutations were written against those who claimed that Islam was the reason for the recession of Muslim countries. The last quarter of the century was dominated by Ahmet Midhat's struggle of idea against missions and materialism. Between the years 1895-1900, Ahmet Midhat Efendi translated John William Draper's 1874 attack on the Catholic Church, History Of The Conflict Between Religion and Science into Ottoman Turkish. In his critical edition, Ahmet Midhat criticized some of Draper's mistakes concerning Islam, Prophet of Islam, Averroism and İslam-science relation. Midhat's primary objective in this work was to protect the youth of the Ottoman Empire from materialism.Key Words: Religion, Science, Conflict, Ahmet Midhat, John William Draper.