Mâturîdî`nin düşüncesinde emri bi`l-ma`rûf ve nehyi ani`l-münker

Abstract

Bu çalışmamızda, emri bi'l-ma'rûf ve nehyi ani'l-münkerin İmam Ebû Mansur Mâtürîdî tarafından nasıl ele alındığını irdelemeye çalıştık.Ma'rûf, her türlü iyiliği, münker ise her türlü kötülüğü kapsamaktadır. İyiliğin işlenmesini teşvik ve kötülüğün de engellenmesi, İslâm düşünce tarihinde her zaman üzerinde önemle durulan bir ilke olmuştur. Bu ilkeyi ilk defa mezhebî anlamda yorumlayanların Hâricîler olduğu görülmektedir. Onlar bunu yaparken genel metodları olan sert ve katı yöntemi burada da kullanmış ve hiç tasvip edilmeyen neticelere sebep olmuşlardır. Mu'tezîle de bu ilkeyi kendi beş prensibi arasında saymıştır. Her ne kadar Hâricîler kadar olmasa da Mu'tezîle de bu ilkenin uygulanmasında bazen sert davranışa girmiş ve siyasî alanda da bu ilkeyi özellikle Mihne Dönemi'nde şiddet kullanarak uygulamıştır. Şîa da ise ilke daha çok imâmet meselesi çerçevesinde değerlendirilmiş ve onlar da zaman zaman, özellikle de Emevî yanlısı olduklarını iddia ettikleri kesimlere sert bir yöntemle uygulamaktan kaçınmamışlardır. İmam Mâtürîdî ise ilkeyi akl-ı selîmin hâkim olduğu bir metodla yorumlamaya gayret etmiştir. Onun iyiliği emrederken de, kötülüğü nehyederken de yumuşak, kucaklayıcı, kapsayıcı, merhamet eksenli ve insan fıtratına uygun olacak bir metodu benimsendiğini ve ilkenin bu prensipler muvacehesinde uygulanması gerektiği düşüncesinde olduğunu söyleyebiliriz. Günümüzde Mâtürîdî'nin düşüncelerinin özellikle Hâricî zihniyetli oluşumlar karşısında yapıcı bir rolünün olacağını ifade edebiliriz.Anahtar Kelimeler: Mâtürîdî, Hâricî, Mu'tezile, Ma'rûf, Münker, Emir, Nehiy.

In this work, we have tried to examine how amr bil maroof wa nahi 'anil munkar (enjoining good and forbidding wrong) are handled by Imam Abu Mansur al-Mâturidi.Maroof includes all kinds of goodness, and munkar includes all kinds of evil. Encouraging the processing of goodness and obstruction of evil has always been an important principle in the history of Islamic thought.For the first time, it is seen that Kharijites is the one who interprets this principle in terms of sectarian meaning. In doing so, they used the hard and rigid method of their general methods here, and they led to unprecedented consequences. Mu'tazila also counted this principle among its five principals. Although not as much as the Kharijites, Mu'tazila sometimes took a hard line in the implementation of this principle and applied it in the political arena, especially in the period of the Mihna, by using violence. However, the principle has been mostly evaluated in the framework of the imam in terms of Shia, and they have not avoided it in the hard way, especially to those whom they claim to be pro-Umayyad, from time to time.Imam Mâturîdî tried to interpret the principle with a method that reason is dominated by reason. We can say that when he has enjoined good and forbidden wrong, he has adopted a method that is soft, embracing, inclusive, merciful-oriented and fit for human nature, and he thought that this doctrine must be applied to these principles. Today we can express the constructive role of Mâturîdî's thoughts in the face of the Kharijites minded entities in particular.Key words: Mâturîdî, Kharijites, Mu'tazila, Maroof, Munkar, Enjoining, Forbidding.