Bahtin`in diyaloji kuramı çerçevesinde modern Türk romanına bir yaklaşım

Abstract

Biçimin, söylemin ve içeriğin bütüncül bir yaklaşımla ele alındığı diyaloji kuramı, Mihail Bahtin (1895-1975) tarafından edebiyat eleştirisi sahasına kazandırılır. Romanda öznenin ve ötekinin ilişkisini inceleyerek söylemin çift sesli doğasına vurgu yapan `diyaloji`; karakterlerin kendi sesinin temsilcisi olup olmadığını sorgulayan, bir söylemde yer alan diğer seslerin de keşfedilmesini sağlayan `polifoni`; edebî, işitsel, görsel, sanatsal, bilimsel ve retorik gibi türlerin romanda nasıl konumlandığını değerlendiren, romandaki farklı dilleri ve söylemleri ortaya koyan `heteroglassia`; güldürü unsurlarıyla hiyerarşik düzeni altüst eden karnavalın edebiyata yansıyaşını sergileyen `karanavalesk` gibi kavramlar diyalojinin temelini oluşturur.Çalışmamızda, Bahtin'in diyaloji kuramından hareketle modern Türk romanları arasından seçilen `Tutunamayanlar`, `Tehlikeli Oyunlar`, `Yenişehir'de Bir Öğle Vakti`, `Kimse`, `Yaz Sonu`, `Yaşarken ve Ölürken`, `Üç Beş Kişi`, `Mektup Aşkları`, `Ruh Üşümesi`, `Kırık Deniz Kabukları` romanlarındaki diyalojik ilişkiler açığa çıkarılmıştır. Çalışmaya dâhil edilen romanların dilsel, türsel ve söylemsel analizi yapılarak romanlardaki `diyaloji`, `polifoni`, `heteroglassia` ve `karnavalesk` gibi diyalojik unsurlar ortaya konulmuştur. Diyalojik yönü ağır basan modern Türk romanlarının içerik, biçim, üslup ve tür açısından bir bütün olarak tek bir çatı altında incelenmemiş olduğu saptanmış ve bu eksikliği gidermek adına incelenen romanlardan elde edilen veriler ışığında modern Türk romanı ile diyaloji arasındaki ilişki irdelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Modern Türk romanı, diyaloji, heteroglossia, çokseslilik, karnavalesk.

Mikhail Bakhtin's (1895-1975) contribution to the literary field is with his theory of dialogism where form, discourse and content are handled with a holistic approach. `Dialogism` which emphasizes the double voiced nature of the rhetoric by examining the relation between the subject and the other; `polyphony` which allows the exploration of other voices in a discourse, questioning whether the characters are representative of their voice; ` heteroglossia ` which evaluates how literary, auditory, visual, artistic, scientific and rhetoric genres are placed into the novel and reveals different languages and discourses; `carnivalesque` which displays the reflection of the carnival that disrupts the hierarchical structure along with comic elements; form the basis of dialogism.This study highlights the dialogic relations in selected works from modern Turkish literature such as `Tutunamayanlar`, `Tehlikeli Oyunlar`, `Yenişehir'de Bir Öğle Vakti`, `Kimse`, `Yaz Sonu`, `Yaşarken ve Ölürken`, `Üç Beş Kişi`, `Mektup Aşkları`, `Ruh Üşümesi`, `Kırık Deniz Kabukları.` The novels are analyzed in terms of their linguistic, genre and discourse features, and `dialogism`, `polyphony`, `heteroglossia` and ` carnivalesque ` concepts are explored in the selected novels. Modern Turkish novel with its dominant dialogic characteristics has not been completely analyzed in terms of its content, style and genre. Therefore, this study aims to analyze the relation between dialogism and modern Turkish novel through the novels examined.Key words: Modern Turkish novel, dialogue, heteroglossia, polyphony, carnivalesque.