Altun Yaruk`ta fiil-tamlayıcı ilişkisi

Abstract

Bu çalışmada Eski Türkçenin en eski ve en hacimli metinlerinden biri olan Budist Uygurların Altun Yaruk isimli öğreti kitabındaki fiillerin durum ekli tamlayıcılar ile ilişkisinin görünümleri incelenmiştir. Fiil-tamlayıcı ilişkisi, yüklem olan fiillerin veya isim-fiil, sıfat-fiil, zarf-fiil ekleri alıp da geçici isim olmuş fiilimsilerin durum ekleri almış isimlerle bulundukları ilişkidir. İsimlerin de durum ekleriyle ilişki içerisinde olduğu ve onların da tamlayıcı aldığını biliyoruz. Ancak bu çalışmada yalnızca fiillere yer verdik. Türkiye Türkolojisinde henüz yeni olmakla birlikte son yıllarda çeşitli üniversitelerin Türkoloji bölümlerinde gerek yüksek lisans gerekse doktora tezi olarak yeni verimler elde edilmektedir. Biz de ilgili konuya art zamanlı bakış açısı katmak, yapılan çalışmaların çoğunda modern dillerdeki fiillerin incelendiğini gördüğümüz için bir de ilişkinin görünümünün eskiden nasıl olduğunu göstermek amacıyla Eski Türkçenin söz varlığının büyük bir bölümünü içine aldığını düşündüğümüz Budist Uygur Edebiyatına ait Altun Yaruk'taki fiillerin tamlayıcılarla ilişkisinin görünümünü incelemeye aldık.Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm olan Giriş'te öncelikle Uygurların tarihi, Budizm'in Uygurlardaki görünümü, Budist Uygur Edebiyatı ve İnceleme eserimiz olan Altun Yaruk hakkında özlü bilgiler verdikten; Uygur dilinde kullanılan durum eklerini tanıttıktan sonra fiil-tamlayıcı ilişkisinin ne olduğu, gerek Türkiye gerek Batı'da nasıl yer bulduğu ve hangi isimlerle anıldığı ve fiil-tamlayıcı ilişkisine bakış açılarını verdik; son olarak da konuyu ele alan çalışmalardan bahsettik. İkinci bölüm olan İnceleme'de ise Altun Yaruk'tan elde edilmiş fiil malzemesini alfabetik olarak, fiillerin kökenleri hakkında açıklamalar da yaparak tamlayıcılarla kurdukları ilişkinin görünümünü gözler önüne sermeye çalıştık. Üçüncü bölüm olan Sonuç bölümünde ise yapılan inceleme sonucunda elde edilen bulguları sıraladık. Son bölüm olan Dizin bölümünde ise aldıkları tamlayıcı sayısına göre fiilleri, aldıkları tamlayıcılar da olduğu halde alfabetik olarak dizdik.Anahtar kelimeler: Altun Yaruk, Uygur Türkçesi, fiil-tamlayıcısı, durum ekleri

In this study, the views of the Buddhist Uighurs, one of the oldest and most voluminous texts of the Old Turkic, are related to the situation - attached complementarities of the works of the book named. The relationship between verb-complementarity is the relation between predicates or noun-verb, adjective-verb, adverb-verb suffixes and transitive nouns. We also know that the names are in relation to the state suffixes and that they have also gotten the fix. However, in this study we only included actions. Turkey does not need the Turcology in Turcology departments of various universities in recent years, although the new doctoral dissertation at the graduate level as well as new efficiencies are obtained. We also look at the relation of the actions of the Buddhist Uyghur Liturgy of the Uighur Buddhism, which we consider to be a part of the Old Turkic language of the Old Turkic literature, to the composers in order to show the viewpoint of the related subject in detail and to examine the facts of the works in many modern languages we took the exam.The study consists of four parts. In the first section, Introduction, we first gave a brief introduction to the history of the Uighurs, the appearance of Buddhism in the Uighurs, the Buddhist Uighur literature and the examination of the Golden Rule; After recognizing situation adds to the Uyghur language used in what is the verb-complement relations, both in the West and how should it finds Turkey with which the name is mentioned and gave their perspectives on the verb-complement relations; Finally, we talked about the studies that deal with the subject. In the second part of the study, we tried to show the appearance of the relationship between the verbal material obtained from Altun Yaruk in alphabetical order and the origin of the actions. In the conclusion section, which is the third chapter, the findings obtained as a result of the examination were listed. In the last part of the Directory section, according to the number of repetitions they have received, the verbs are alphabetically synonymous, even if they are complementary.Keywords: Altun Yaruk, Old Turkic, situational suffixies,