Demografik özelliklerin İran jeopolitiğine etkisi

Abstract

İran; Asya ve Avrupa gibi çok önemli kıtaların kesişim noktasında yer almaktadır. İran'ın bu denli önemli bir coğrafyada yer alması, İran'a bir yandan bazı avantajlar sunmuşken bir yandan da bazı sorumluluklar yüklemiştir. İran'ın üzerinde bulunduğu bölgenin en önemli özelliği olan heterojen bir yapıya sahip olması, İran coğrafyasına da doğrudan etki etmiştir. Farklı etnik grupların yer aldığı İran coğrafyasında aynı zamanda farklı dinlere ve farklı mezheplere mensup gruplar da yer almaktadır.Bu çalışmada İran demografisinin homojen yapısının İran'ın siyasi yapısı, jeopolitik yapısı üzerine olan etkisi ele alınmıştır. Özellikle 1926 Şah Rıza Pehlevi dönemi ile başlayan üniter devlet modeli yaratma çalışmaları, Fars etnik kökenini esas almıştır. Şah rejiminin devrilmesine ve İslam Cumhuriyeti'nin kurulmasına neden olan halk hareketlerinin de başlamasına neden olan bu politikalar 1979 İslam devriminden sonra da devam etmiştir. Bu çalışmada elde edilen bulgular ışığında, bazı etnik grupların İran jeopolitiğini sarsıcı ve İran coğrafyasının parçalanmasına neden olacak tehditler barındırdığı gözlemlenmiştir. Bu etnik gruplardan bazıları, Arap Baharı sonrası bölgede nüfuz mücadelesi içinde yer almak ve bölgenin karmaşık yapısından faydalanmak istemektedirler. İran'ın bu hareketlere karşı baskı ve şiddet yolunu tercih etmesi bu ayrılıkçı hareketlerin daha fazla yayılmasını tetikleyecektir. İran'ın bu hareketleri, farklılıkları tanıma ve farklılıkları yönetebilme gibi daha yapıcı politikaları, etnik grupların İran'dan kopuşunu engelleyecektir.Alan yazın tarama yöntemiyle hazırlanan bu çalışmanın amacı; yedi farklı etnik gruba sahip olan İran coğrafyasının, bölgede yaşanan gelişmeler neticesinde nasıl bir gelişme göstereceğinin belirlenmesidir. İran'da kimlik bilincinin oluşmaya başladığı ve İran'da etnik politikaların uygulanmaya geçildiği 1926 Şah Dönemi ve günümüze kadar devam eden etnik ve kimlik oluşumlu sorunlar ve gelişmeler, bu çalışma kapsamında yer almaktadır.Anahtar Kelimeler: İran, Jeopolitik, Ortadoğu, Arap Baharı, İslam Devrimi.

Iran is located where junction of most important continents, Asia and Europe. Because of its location in important geography, not only providing some benefits but also takes some responsibilities. Iran`s most important characteristics is homogenous structure and it effects Iran geography directly. Iran geography has different ethnic groups and at the same time different religions and different sects also.This paper, to address homogenous structure of Iran demography effects on Iran`s politic, and geopolitica structure. Especially when effort about creating the unitary state model, based on Persian ethnic origin. This politics which cause the toppling the Shah regime and establishing Islamic Republic via the civil commotions, are going on after 1979 Islamic Revolution. This paper seeks in the light of finding information, some ethnic groups in Iran, may pose threats about staggering Iran`s geopolitics and disintegrating Iran`s geography. Some of these ethnic groups want to benefit from complicated structure of region and playing a crucial part struggle for influence after the Arab Spring. If Iran Government reacts these movements with oppression and violence way, these separatist movements trigger spreading more and more. But, if Iran Government behaves constructive and creative way about recognizing differentials and managing these differentials it hinders disengagement from Iran.This paper which prepared with literature review seeks to monitorhow developments will be after the improvements which occurred in the region. This paper consists of in the beginning of setting sense of identity in Iran and implementing ethnic politics at 1926 Shah Regime and concerning and improvements about ethnics and identity problems through these days.Keywords:Iran, Geopolitics, Middle East, Arab Spring, Islamic Revolution.