Girit İslâm Emîrliği (827-961)

Abstract

Bu çalışma, IX. yüzyılın başlarında hüküm süren Emevî Emîri I. Hakem b. Hişâm (H. 180-206/ M. 796-822) zamanında Endülüs'te meydana gelen bir ayaklanma neticesinde İspanya'dan sürgün edilmiş bir grup Kurtubalı Müslümanın, Doğu Akdeniz'de Bizans İmparatorluğu idaresindeki en büyük adalarından biri olan Girit'i zaptederek burada tesis ettikleri ve aşağı yukarı 135 yıl sürecek Müslüman hakimiyetini konu edinmektedir. Girit'te yerleşerek burada fiilen bağımsız, ismen doğudaki her Müslüman devlet gibi Abbâsî halifesine tâbi bir emîrlik kuran Endülüs asıllı bu Müslümanlar, bir ada devleti olmanın gereklerini yerine getirerek; yaklaşık bir buçuk asır Doğu Akdeniz üzerinde Doğu Roma İmparatorluğu yani Bizans ile şiddetli bir nüfûz mücadelesi vermişlerdir. Girit Müslümanları sık sık Bizans donanmalarıyla karşı karşıya gelmişler; hem Anadolu ve anakara Yunanistan sahilleri, hem de diğer Ege adaları üzerine akınlarda ve hattâ kalıcı fetihlerde bulunmuşlardır. Buna karşılık Bizanslılar da Müslümanların elinde bulunan ve imparatorluk için ciddi bir tehdit oluşturan Girit üzerine zaman zaman büyük kuvvetlerle seferler düzenlemişler ve adayı Müslümanlardan kurtarmaya çalışmışlardır. Bu amansız mücadele, gerek dönemin Arap kaynakları gerekse Bizans kroniklerinde yansımalarını bulmuştur. Çalışma, iki tarafın hem çağdaş tarihî hem de coğrafî kaynaklarının titizlikle taranması ve incelenmesi sonucunda kaleme alınmıştır.Anahtar Kelimeler: Girit, Akdeniz, Ege Denizi, Adalar Denizi, bahrî, adalar,Endülüs, I. Hakem, Bizans, Nikephoros Phokas, korsanlık

This study concerns the Muslim reign which is constituted in one of the largest islands under Byzantine domination in the Eastern Mediterranean– Crete by a band of Cordoban Muslims who had been exiled from Spain by the time of Umayyad Amîr Hakam I b. Hishâm (180-206 from Hegira/ 796-822 A.D.) who reigned in the early ninth century; as a consequence of a riot had occured in Andalus and lasted about 135 years. Those Muslims from Andalus originate who had settled in Crete and had established an emirate, independent actually but subject to Abbâsîd caliph nominally as all the Muslim states in the East; by fulfilling the necessity of being an island state they struggled severely with The Eastern Roman Empire –namely Byzantium for influence on the Eastern Mediterranean during about one and half a century. Cretan Muslims confronted oftenly with the Byzantine fleets; performed raids and even permanent conquests on both the shores of Asia Minor and Greek mainland, on the other Aegean islands as well. As a counterpart; from time to time Byzantines campaigned with their large forces on Crete which was in the hands of Muslims and constituted a serious thread for the empire and tried to recover the island from them. This inexorable struggle is reflected on both the Arabic sources and the Byzantine chronicles of that period. The study is composed by painstaking comb and exam of the contemporary historical and geographical sources mutually.Keywords: Crete, Mediterranean Sea, Aegean Sea, maritime, islands, Andalus, Hakam I, Byzantium, Nicephore Phocas, piracy