Bizans İmparatoru VIII. Mikhail Palaiologos (Hayatı ve siyasi faaliyetleri)

Abstract

Dördüncü Haçlı Seferi'nden sonra Latinler, Bizans İmparatorluğu'nun İstanbul'daki hâkimiyetine son verdi. Bu istilanın ardından Latinler ve onların boyunduruğu altında yaşamak istemeyen Bizans soyluları tarafından İmparatorluk toprakları üzerinde bir takım devletler kuruldu. İmparatorluğun kadim başkentini terk eden Bizans aristokrasisinin kurduğu bu devletlerin en önemlisi hiç şüphesiz İznik İmparatorluğu'dur. Theodoros Laskaris'in İznik merkezli kurduğu bu devlet, Epir Despotluğu ve Trabzon İmparatorluğu ile karşılaştırıldığında Latin işgali altındaki İstanbul'un hemen yakınında olması hasebiyle aslında stratejik açıdan dezavantajlı gibi görünmekteydi. Ancak kurucusu I. Theodoros Laskaris, ardılı III. Ioannes Vatatzes ve VIII. Mikhail Palaiologos gibi kabiliyetli ve cüretkar idarecilere sahip olması İznik İmparatorluğu'nu avantajlı kılmış ve nihayet eski Bizans başkentinin Latinlerin elinden geri alınması gerçekleşmiştir. II. Theodoros Laskaris'in oülu Ioannes'in naibi sıfatıyla devletin dizginlerini eline alan VIII. Mikhail ardından kendisini müşterek İmparator ilan etmiş ve 1261 yılında İstanbul'un geri alınması sonrasında İmparatorluk tahtına oturmuştur. Talihsiz Ioannes'in ise gözlerine mil çektirmek suretiyle iktidarına alternatif olmasının önüne geçmiştir. VIII. Mikhail Palaiologos'un tahtın meşru varisini bu şekilde etkisiz hale getirerek İmparatorluk tacını takmasına karşı duyulan tepki bir türlü sonlanmamış ve Bizans tarihçileri gayr-i meşru yoldan iktidarı ele geçiren Mikhail'i gasıp olarak adlandırmışlardır. 1261 yılından itibaren Bizans İmparatorluğu kendisini tekrardan Avrupa siyasetinin merkezinde buldu. İstanbul'un kaybedilmesi üzerine Latinler ilk önce Manfred ardından Charles de Anjou'nun önderliğinde Bizans İmparatorluğu'na karşı birleşti. Bu ittifaklarda sadece Latinler bulunmamış sürgünde kurulmuş bir diğer Bizans Devleti, Epir Despotluğu'da yer almıştır. Venedik ve Ceneviz Deniz Cumhuriyetleri ise dönemin siyasetine göre konumlarını belirlemişlerdir. Eski ihtişamından yoksun olan Bizans İmparatorluğu, VIII. Mikhail Palaiologos'un siyasi hamleleri ile ayakta durmaya çalışmıştır. Bu hamlelerden ilki siyasi ittifaklar olarak kendini göstermiştir. Ancak Mikhail Palaiologos'un, Avrupa'ya karşı en büyük kozunu ise Papalık makamı oluşturuyordu. Nitekim kiliselerin birleştirme politikasını öne sürerek kendisine karşı kurulan ittifakların papalık kurumunun engeline takılmasını sağlamıştır. Fakat VIII. Mikhail Palaiologos'un bu politikası, imparatorluk içerisinde Orotodoks din adamlarının başını çektiği muhalefetin artmasına neden olmuştur. Batı politikasında başarılar kazanan VIII. Mikhail Palaiologos, Latin liderlere nazaran temayüz etmiş ve imparatorluğunun batı sınırlarını muhafaza etmiştir. Ancak VIII. Mikhail Palaiologos'un Batı politakasına ağırlık vermesi, doğu sınırlarında Türklerin daha rahat ilerlemesine fırsat sağlamıştır. Çalışmamızda VIII. Mikhail Palaiologos'un hayatını ve imparatorluğu süresince vuku bulan siyasi hadiseleri inceledik. VIII. Mikhail Palaiologos'un tahayyül ettiği Bizans İmparatorluğu'nu eski görkemine kavuşturma çabasında vermiş olduğu meşaketli süreçlere değindik.Anahtar Kelime: İmparator, VIII. Mikhail Palaiologos, Latin, Ortodoks, Manfred, Charles de Anjou, Venedik, Ceneviz, Epir, Kilise, İstanbul, Türk.

After the 4th Crusade, the Latins ended the sovereignty of Byzantine Empire in İstanbul. Following the invasion, a number of states were formed on the territory of the Empire by the Latins and the Byzantine nobles who did not want to live under the rule of them. The most important of these states founded by the Byzantine aristocracy who abandoned the ancient capital of the Empire is undoubtedly Empire of Nicaea. This state, which Theodoros Laskaris founded in Nicaea, seemed to be strategically disadvantaged because it was in the immediate vicinity of Latin occupied İstanbul, compared to the Despotate Epirus and the Empire of Trebizond. However, having talented and bold administrators like his founder Theodoros I Laskaris, his successsor Ioannes III Vatatzes and Mikhail VIII Palaiologos made the Empire of Nicaea advantageous and finally, the Byzantine old capital was back from the Latins. Mikhail VIII, who took the rules of the state as the regent of Ioannes, the son of Theodoros II Laskaris, then declared himself senior emperor and sat on the throne of the Empire after İstanbul had taken back in 1261. He prevented Ionannes from becoming an alternative to his power by making him blind. The reaction against Mikhail VIII Palaiologos wearing the imperial crown by neutralizing the legitimate heir of the throne that way has never ceased and Byzantine historians have named Mikhail the usurper, who took power in the illegitimate way.From 1261, Byzantine Empire found itself in the center of European politics. Afterwars the lost of İstanbul, Latins united against Byzantium, firstly in the leadrship of Manfred and then Charles de Anjou. In these alliances, there were not only Latins but Despotate of Epirus which was a Byzantine state that founded in the exile. Byzantine which did not have its old magnificence tried to stand against with political moves of Mikhail VIII Palaiologos. First move of these was political alliances. However, Papacy was the biggest ammunition that Mikhail VIII Palaiologos held against Europe. He offered merger of two chruch and with this policy the alliance against Byzatium faced with obstacle of Papacy. But this movement of Mikhail VIII Palaiologos caused an opposition againts him that leads by Orthodox clerics. Mikhail VIII Palaiologos who got successful in West politics came to the fore in comparison with Latin leaders and preserved Empire's western borders. However, the fact that Mikhail VIII Palaiologos focused on western politics provided an opputunity for the Turks to move more easily on their eastern borders.In our study, we examined the life of Mikhail VIII Palaiologos and political events that took place during his reign. We interpreted the tedious times that Mikhail VIII Palaiologos given in his efforts to restore the Byzantine Empire which he had imagined.Key Word: Emperor, VIII. Mikhail Palaiologos, Latin, Orthodox, Manfred, Charles de Anjou, Venice, Genoa, Epirus, Church, İstanbul, Turk.