Okul öncesi dönemde erken müdahale programları kapsamında bir kaynaştırma/bütünleştirme uygulamasına ilişkin durum çalışması

Abstract

Bu araştırma; okul öncesi dönem kaynaştırma uygulamalarındaki mevcut durumu belirlemek, erken müdahale programları kapsamında bir kaynaştırma/bütünleştirme modelini uygulamak, uygulama sürecinde ve sonrasındaki durumu ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Nitel araştırma desenlerinden durum çalışması deseninde yürütülen bu araştırmanın çalışma grubunu Adana ili Yüreğir ilçesindeki bir resmi bağımsız anaokulunda Otizm Spektrum Bozukluğu tanısı almış bir çocuğun bulunduğu sınıftaki öğretmen, 21 çocuk ve bu çocukların ebeveynleri oluşturmaktadır. Araştırmada öğretmen ve anne - babanın etkileşimsel davranışlarını değerlendirmek için Ebeveyn Davranışlarını Değerlendirme Ölçeği (EDDÖ-TV), çocuğun otistik bozukluk indeksini belirlemek için Gilliam Otistik Bozukluk derecelendirme ölçeği (GOBDÖ TV), çocuğun yetişkinlerle etkileşimsel davranışlarını değerlendirmek için Çocuk Davranışlarını Değerlendirme Ölçeği (ÇDDÖ-TV), çocuğun dil becerilerini ölçmek için Türkçe İletişim Davranışları Gelişim Envanteri 1 ölçeği kullanılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formuyla öğretmen ve anne - babayla görüşülmüştür. Süreç içerisinde öğretmenle, aile ziyaretleri sırasında ve okul giriş çıkışlarında ve telefonda ise hem aile hem de öğretmenle yapılandırılmamış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Gerek mevcut durum tespitinde gerekse uygulama sürecinde ve sonrasında gözlemler yapılmıştır. Öğretmen gözlemleri sırasında araştırmacı tarafından oluşturulan kaynaştırmada öğretimsel düzenlemeleri içeren sistematik gözlem formu, Temel yapı taşları (TYT) sistemi içerinde yer alan sınıf niteliğini ölçümleme formu, çocuk ölçümleme formu ve davranış problemlerini belirleme formu çocuk gözlemlerinde ise problem davranışları belirleme formu ve araştırmacı tarafından oluşturulan üç-altı yaş otistik çocuklar eğitim programı kazanım değerlendirme formları kullanılmıştır. Doküman olarak öğretmenin aylık, etkinlik planları çocuk için hazırlamış olduğu Bireysel Eğitim Planları (BEP) incelenmiştir. Mevcut durumun belirlenmesi için altı hafta boyunca haftada üç gün veri toplanmıştır. Kaynaştırma süreci ise 16 hafta haftada üç gün okulda bulunularak çalışma gerçekleştirilmiştir. Elde edilen görüşmeler, gözlemler ve doküman incelenmesinden elde edilen veriler içerik analizi yapılarak incelenmiştir. Aile, öğretmen ve çocuk etkileşimsel davranışlarına ilişkin okulda, evde ve kaynaştırma çocuğunun gittiği özel eğitim merkezinde video kaydı alınarak analiz edilmiş ve etkileşimsel davranışları belirlenmiştir. Sonuç olarak; uygulama sonrasında öğretimsel düzenlemeleri belirleme formuna göre öğretimsel düzenlemelerin bütün alt boyutlarında artışlar görülmüştür. Öğretmenle yapılan görüşmeler sonucunda elde edilen verilere göre mevcut durumda öğretmenin; kaynaştırma sürecinde çocuktan, aileden ve kendisinden kaynaklanan sorunlarının olduğu tespit edilmiştir. Öğretmenle yapılan görüşmeler sonucunda gerçekleştirilen uygulama süreci ve sonrasına ilişkin görüşlerinin uygulamanın kullanışlılığına ilişkin görüşler, uygulamanın faydaları, uygulamada karşılaşılan sorunlar ve uygulamaya ilişkin çözüm önerileri olmak üzere dört başlıktan oluştuğu belirlenmiştir. Öğretmenin etkileşim davranışlarının EDDÖ-TV sonuçlarına göre `Duyarlı-yanıtlayıcı olma`, `Duygusal-İfade edici olma` ve `Başarı odaklı yönlendirici olma` alt boyutlarında etkileşimsel davranışın istendik yönde arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Aileyle yapılan görüşmelerden elde edilen veriler neticesinde mevcut durumda okul öncesi kaynaştırma eğitimi konusunda ailenin karşılaştığı sorunların; eğitim sorunları, duygusal sorunlar, sosyal sorunlar, sağlık sorunları, ailedeki etkileşimden kaynaklanan sorunlar olmak üzere beş başlıktan oluştuğu görülmüştür. Uygulama süreci ve sonrasında aileyle yapılan görüşmelerden elde edilen veriler neticesinde yapılan uygulama sürecinin aileye faydalarına, aile rehberliğine, çocuğa katkısına, okuldaki uygulamaya, yaşadıkları sorunlara ilişkin boyutlar ve öneriler olmak üzere altı başlıktan oluştuğu görülmüştür. Ebeveynlerin çocukla etkileşimlerine ilişkin EDDÖ-TV sonuçlarına göre anne-babanın `Duyarlı-yanıtlayıcı olma`, `Duygusal-İfade edici olma` ve `Başarı odaklı yönlendirici olma` alt boyutlarında etkileşimsel davranışlarının düzeyinin istendik yönde arttığı görülmüştür. Mevcut durumda ve 3-6 yaş otistik çocuklar eğitim programı kazanım değerlendirme formları kullanılarak elde edilen veriler sonucunda, özel gereksinimli çocuğun program içerinde yer alan 290 davranıştan 184 davranışı bir başka ifadeyle davranışların % 63,44' ünü kazanmadığı görülmüştür. Türkçe İletişim Davranışları Gelişim Envanteri 1 (TIGE 1) sonuçlarına göre %95 ihtimalle 11 ay %65 ihtimalle de 16 ay arasında alıcı dil becerilerine sahip olduğu görülmüştür. Özel gereksinimli çocuğa ilişkin (ÇDDÖ-TV) sonuçlarına göre etkileşim davranışlarının `Dikkat` ve `Başlatma` alt boyutlarında etkileşimsel davranışların çok düşük seviyede olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Davranış problemleri belirleme gözlem formuna göre çocuğun 93 toplam puanla davranış problemleri gösterme sıklığının yüksek olduğu görülmüştür. Uygulama süreci sonrasında öğretmen, araştırmacı ve ailenin doldurduğu üç-altı yaş otistik çocuklar eğitim programı kazanım değerlendirme formları kullanılarak elde edilen veriler sonucunda, özel gereksinimli çocuğun toplamda hedeflenen 184 davranışın 117'sini % 63,58'ini kazandığı belirlenmiştir. Türkçe iletişim envanteri normlarına göre % 95 ihtimalle 19 ay %45 ihtimalle de 27 ay arasında alıcı dil becerilerine sahip olduğu göstermektedir. Daha önce ifade edici dil becerisi Türkçe iletişim envanteri normlarına ölçümlenememişken ifade edici dil becerilerinde %90 ihtimal 9 aylık % 65 ihtimal 12 aylık dil becerilerine sahip olduğu görülmüştür. Özel gereksinimli çocuğa ilişkin (ÇDDÖ-TV) sonuçlarına göre etkileşim davranışlarının `Dikkat` ve `Başlatma` alt boyutlarında etkileşimsel davranışların istendik yönde önemli oranda geliştiği görülmüştür. Davranış problemleri belirleme gözlem formuna göre çocuğun davranış problemleri gösterme sıklığının azaldığı görülmüştür.Tüm verilerden elde edilen sonuçlara göre kaynaştırma çocuğun gelişim alanlarında ve yetişkinle olan etkileşimsel davranışlarında, öğretmen ve ailenin çocukla olan etkileşimsel davranışlarında ve bilgi düzeylerinde önemli artışlar meydana gelmiştir. Öğretmene ve aileye rehberlik hizmetleri sunulduğu takdirde kaynaştırma/bütünleştirme uygulamalarında başarı sağlanacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: Okul öncesi, kaynaştırma, erken müdahale programları, otizm

The aim of this study is to determine the current situation in pre-school inclusion practices, to apply an inclusion model within the scope of early intervention programs and to present the situation during and after the implementation process. The study group of this research which was carried out in a qualitative case study design, consists of a preschool teacher, 21 children and their parents in a preschool class of a child diagnosed with Autism Spectrum Disorder in an official independent kindergarten in Yüreğir district of Adana. Parental Behavior Assessment Scale (PBAS) was used to assess the interaction of teachers and parents in the study, Gilliam Autistic Disorder Rating Scale was used to determine the child's autistic disorder index, and Child Behavior Assessment Scale (CBAS) was used to assess the child's interactions with adults. Turkish Communication Behaviors Development Inventory 1 was used to measure the child's language skills. A semi-structured interview form was used to have opinions of teacher and parents. During the process, unstructured interviews were conducted with both the family and the teacher during the family visits and school exits and on the phone calls. Observations were both made for the determination of the current situation, during and after the implementation process. The systematic observation form that includes instructional arrangements for the inclusion created by the researcher during teacher observations, the form of measuring the quality of the class in the basic building blocks system, the form of determining the child measurement and behavior problems, the form of identifying the problem behaviors , In the child observations, problem behaviors determination form and 3-6 years old autistic children education program acquisition evaluation forms were used. Monthly activity plans and Individual Education Plans prepared by the teacher for the inclusive child were examined as documents. Data were collected three days a week for six weeks to determine the current situation. The inclusion process was conducted at school three times a week for 16 weeks. The data obtained from interviews, observations and document analysis were analyzed by content analysis. Family, teacher and child interaction behaviors were analyzed by video recordings at school, at home and in the special education center where the inclusion child attended.As a result; According to the form of determining instructional arrangements after the application, all sub-dimensions of instructional arrangements increased. According to the data obtained from the interviews with the teacher, in the current situation; it was determined that there were problems arising from the child, family and herself during the process of inclusion. As a result of the interviews with the teacher, it was determined that the opinions about the implementation process and the post-implementation process consisted of four headings: the opinions on the usefulness of the implementation, the benefits of the implementation, the problems encountered in the implementation process and the suggested solutions related to the implementation.According to the PBAS results of the interaction behaviors of the teacher, it was concluded that interactive behaviors increased in the desired way in the subscales of `sensitive - responsive`, `emotional - expressive` and `success oriented guidance`. As a result of the data obtained from the interviews with the family, the problems faced by the family regarding preschool inclusion education were classified into five categories; educational problems, emotional problems, social problems, health problems and problems arising from family interaction.As a result of the data obtained from the interviews with the family during and after the implementation process, it was seen that the implementation process consisted of six headings: benefits of the implementation process to the family, family guidance, contribution to the child, practice at school, dimensions and suggestions about the problems. According to the results of PBAS for the level of interactive behaviors of the parents in the sub-dimensions of,` sensitive - responsive`, `emotional - expressive` and `success oriented guidance` increased in the desired way.As a result of the data obtained from the 3-6 years old autistic children education program acquisition evaluation forms, it was seen that the inclusive child did not gain 184 behaviors out of 290 behaviors within the program, in other words, 63.44% of the behaviors were not gained. According to the results of the Developmental Inventory of Turkish Communication Behaviors 1, it was found that the child had receptive language skills at the level of 95% probability for 11 months and 65% for 16 months old. According to the CBAS results of the inclusive child, it was concluded that the interaction behaviors were very low in the `attention` and `initialization` subscales. According to the observation form of determining behavioral problems, it was determined that the frequency of showing behavioral problems of the child with a total score of 93 was found high. As a result of the data obtained by using the 3-6 years old autistic children education program acquisition evaluation form completed by the teacher, researcher and the family after the implementation process, it was determined that 117 of the 184 behaviors were gained by the child, 63.58% of the targeted behaviors in total. According to the Turkish communication inventory norms, the child has 95% probability of 19 months and 45% probability of 27 months old level of receiving language skills. While the expressive language skills could not be measured by the Turkish communication inventory norms, it was observed that the child has expressive language skills was 90% probability of 9 months and 65% probability of 12 months after the implication.According to the results of CBAS, it was observed that the interaction behaviors developed significantly in the `Attention` and `Initiation` subscales. According to the observation form of determining behavioral problems, it was seen that the frequency of showing behavioral problems decreased. According to the results obtained from all the data, the developmental areas of the child and the interaction behaviors with the adults, the interaction behaviors of the teacher and the family with the child and their knowledge levels were increased significantly. It is thought that if the guidance services are provided to the teacher and the family, success will be achieved in the inclusion / integration practices.Key Words: preschool, inclusion, early intervention programs, autism