Kınalızâde Ali Çelebi`nin Tabakâtü`l-Hanefiyye adlı eserinin tahkik ve tahlili

Abstract

İslam ilim ve kültür tarihinin ortak kavramlarından biri de 'tabaka'dır. Tabaka arap lisanında hal, mertebe ve derece anlamlarına gelir. Tabakât ise tabaka'nın çoğuludur. Terim olarak tabakât, temelde belirli bir yaş, meslek, görev, nesil, unvan, mezhep, tarikat ve coğrafyaya mensup olmaları dolayısıyla ortak bir grup (tabaka) oluşturan kişilerin biyografilerine verilen bir addır.İslâm tarihinde biyografi yazımının özellikle Hz. Peygamber'in, sahâbe, tâbiîn ve sonraki nesillerin, Resûl-i Ekrem'in hadislerini nakleden râvilerin hayatını tesbit etmek amacıyla orijinal bir tür olarak ortaya çıktığı kabul edilmektedir. Zamanla biyografi türü içerik zenginliği kazanarak toplumun hemen her kesiminden çeşitli alanlarda meşhur kişileri konu edinmiş ve İslâm'ın ilk asırlarından itibaren çok sayıda biyografi kitabı telif edilmiştir. Fukahâ tabakâtı, fıkıh literatürünün tarihî boyutunu tamamlayan en önemli telif geleneğini oluşturmaktadır.Osmanlı Devleti'nin en kudretli asrı olan XVI. yüzyılda yasayan Kınalızâde Ali Efendi (1510/1571) değerli bir ilim adamıdır. Ebu Hanife'nin hayatından söz ederek başlayan Kınalızâde'nin Tabakâtu'l-Hanefiyye'si, İbn Kemal Paşazade'ye kadar geçen Hanefi hukukçular hakkında kısa bilgiler vermektedir. Kınalızâde'nin tabakâtı, Hanefi tabakâtları arasında kısa ve öz olmasına rağmen pek çok Hanefi fakihine yer vermektedir. Eserin yazma nüshaları, İslam dünyası kütüphanelerinde çokça olup bu da bu kitabın değerli olduğunu göstermektedir.Tezimizin birinci bölümünde; Kınalızâde Ali Çelebi'nin hayatı, ilmî şahsiyeti, Türkçe ve Arapça eserlerinden bahsettik ve bu eserlerin neler olduğunu anlatmaya çalıştık. İkinci bölümde, 'Tabakâtu'l-Hanefiyye' adlı eserimizin muhteva yönünden tahlili, müellifimizin eserinin Hanefi Tabakâtı'ndaki yeri, Hanefi tabakât kitapları ve bu kitaplarda kullanılan yöntemler hakkında bilgiler vermeye çalıştık. Ayrıca eserin Taşköprüzâde'ye nisbeti hakkında da bilgi verdik.Son bölümde (Üçüncü Bölümde) ise eserimizin nüshalarının tanıtımını yaptık ve bu nüshalarının hangi kütüphanelerde bulunduğunu tespit ettik. Ayrıca tahkik çalışmamızı yaparken hangi yöntemleri uyguladığımızı ayrıntılı şekilde anlatmaya gayret gösterdik.Anahtar Kelimeler:Kınalızâde, Tabakâtu'l-Hanefiyye, Tabakât kitapları, Taşköprüzâde, Osmanlı Devleti.

The tabaqah term is one of the common terms of lslamic science and culture history. Tabaqah in the language of the Arab means rank (class, category) and status, (situation, circumstance). Tabakath is the is the plural of the tabaqah. As a term, Tabakât is a name given to the biographies of people who are basically belonging to a certain age, occupation, duty, generation, title, denomination, sect and geography.Biography writing in Islamic history, especially it is accepted that it has emerged in order to determine the life of the Prophet, sahaba, tâbiîn, subsequent generations and the narrators of hadith of the prophet. In time the type of biography has gained a wealth of content and has taken up the famous people in various fields from almost every part of the society, and many biography books have been copyrighted since the first centuries of Islam. The fukaha tabakat constitutes the most important copyright tradition that completes the historical dimension of fiqh literature.Kınalızâde Ali Efendi (1510- 1571) He is a valuable scholar lived in the century XVI when The Ottoman Empire's was most the strongest. Kınalızâde's Tabaqatu'l-Hanafiya gives the biographies of Hanafi scholars briefly and begins with Imam Abu Hanifa, ends with Kemal Paşazade.In spite of it's brevity, it contains a large numbers of biographies. It's manuscripts are abundant in the Islamic Libraries and this is an evidence that it was in demand.In the first chapter of our study; We talked about Celebi's life, his scientific personality, and his Turkish and Arabic boks, and.we tried to explain what these works are about. In second chapter; we tried to give information about 'Tabakât al-Hanafiyye' and its system, and. the place of our author's work in the Hanafi Tabakât, and we tried analyse of this book and the methods used in the book. In addition, we gave information about The manuscript attributed to Taşköprüzade's Tabaqatu'l-Hanafiya that it's in fact Kınalızâde's Tabaqatu'l-HanafiyaIn the last chapter we introduced the copies which we used in the course of our study, gave information about libraries which house them. We also tried to explain the method which we employed in this critical study.Keywords:Tabaqah books, Kınalızade, Tabaqatu'l-Hanafiya, Taskopruzade, The Ottoman Empire