Anarşizm ve hâricîlik `Hâricîliğin imamet anlayışının anarşizm felsefesiyle mukayesesi`

Abstract

İslam düşünce tarihinde Hâricîlik olarak adlandırılan grup İslam toplumunun dördüncü halifesi olan Hz Ali ile onun hilafetine karşı çıkan Muaviye arasında Hicri 38 yıllarında cereyan eden savaşlar sonucu ortaya çıkan siyasi nitelikli bir mezheptir. Hâricîler Hz Ali'nin ordusu içerisinde onun mücadelesini sürdüren ordunun askerleri iken Hz Ali'den ayrılmış olmaları nedeniyle bu isimle anılmışlardır. Hâricîlerin bu ismi almalarının nedeni Tahkim olayına karşı çıkışları sebebiyledir. Hilafet mevzunun çözümünü hakemlere bıraktığı için, Hz Ali'ye Allah'a ait bir hükmü insanlara bıraktın diyerek Hz. Ali'ye ve Muaviye'ye karşı şiddetli muhalefet eden ve sonucunda Hz Ali'yi şehit eden kötü bir üne sahip gruptur. Hâricîlik bu ilk ortaya çıkış sürecinden daha sonraki yıllarda itikâdî görüşleri sistemleşmiş bir mezhep olarak devam etmiştir. Hâricîlik İslam dünyasında bedevi ruhlu, uzlaşmaz, sert mizaçlı ve katil olarak nitelendirilen bir gruptur. Temel görüşleri siyasi nitelikli olup İslam'da hilafet ve imamet meselelerindeki itirazları sebebiyle anarşist ve asi olarak nitelendirilirler.Anarşizm düşüncesi ise özellikle sanayi devriminden sonra Avrupa'da ortaya çıkan ve her türlü otoriteye erke, egemenliğe, hiyerarşiye karşı olan ve bunların çözülmesi gerektiğini ifade eden bir ideolojidir. Bu düşünce insanların herhangi bir yöneticiye ihtiyaç duymaksızın ve bireysel özgürlüklerden fedakârlık yapmadan kendi kendilerini yönetme içerisinde bulunabileceklerini talep eden bir sistemdir. Anarşist düşünce, Godwin ile başlayıp Pierre Joseph Proudhon, Max Stirner, Bakunin ve Kropotkin gibi isimler sayesinde gelişme göstermiştir. Yönetimin olmayışı ve düzensizlik gibi anlamlara gelen anarşizm, her türlü devlet sistemine karşı olup temelde bireyi esas alan bireyci anarşizm ve toplumu esas alan toplumcu anarşizm olmak üzere iki ana kola ayrılmaktadır. Anarşizm tarihi kökenleri itibariyle bizzat kuramcıları tarafından insanlığın ilk dönemlerine kadar götürülebilen bir düşünce sistemi olarak ortaya konulmaya çalışılmıştır.Hâricîlik düşüncesinin siyasal hedeflerinin ortaya koyulması tez çalışmamız için mühim bir konumdadır. Yapılan değerlendirmelerle, Hâricîliğin savunduğu siyasal görüşlerinin, anarşist teorinin temel siyasi argümanları ile kesişip kesişmediği hususu ortaya koyulmaya çalışılacaktır.Anahtar Kelimeler: Devlet, otorite, hilafet, saltanat, mezhep, hâricîlik, anarşizm,

The group called Kharjities in the history of Islamic thought is a political sect which emerged as a result of the wars that took place in the Hijri 38 years between the fourth caliph of Islamic society and Muawiyah who opposed his caliphate. Kharijites were named after Ali because of their separation from Hz Ali when he was a soldier of the army in the army. The reason that the foreigners took this name is because of their opposition to the Arbitration incident. Since the Caliphate left the solution of the issue to the referees, It is a notorious group that violently opposes Ali and Muawiya and martyrs the Prophet Ali as a result. After this first emergence process, Kharijism continued to be a sectarian systematic sectarian views. Kharijism is a group that is described as a bedouin spirit, uncompromising, hard-tempered and murderer in the Islamic world. Their basic views are politically qualified and are considered anarchist and rebellious for their objections to the caliphate and imamate issues in Islam.The idea of anarchism is an ideology that emerged in Europe especially after the industrial revolution and opposed all kinds of authority, sovereignty, hierarchy and stated that these should be solved. This is a system that demands that people can manage themselves without the need for any ruler and without sacrificing individual freedoms.Anarchist thought began with Godwin and developed through names like Pierre Joseph Proudhon, Max Stirner, Bakunin and Kropotkin. Anarchism, which means meanings such as lack of government and disorder, is divided into two main branches: individualist anarchism, which is based on the individual, and socialist anarchism based on society. Anarchism has been tried to be put forward as a system of thought that can be taken to the early periods of humanity by the theorists in terms of its historical origins.It is important for us to put forward the political objectives of the thought of Kharijism. Through the evaluations, it will be tried to determine whether the political views advocated by Foreign Affairs intersect with the main political arguments of anarchist theory.Key words: State, authority, caliphate, sovereignty, sect, exodus, anarchism,