Bilim felsefesinde zaman

Abstract

İnsanlık Tarihinde mitolojik yaklaşımlarda dâhil olmak üzere düşünen insanların günümüzde de hala çözmekte zorlandıkları boyutları çok yönlü olan fiziğin, adeta altından kalkamayıp metafiziğe emanet ettiği zaman ile ilgiliyaklaşımlarını Antik çağdan başlayarak incelemek istedim. İlk çağlarda tanrıları bile denetleyen bir güç, bir düzenleme aracı olarakgörülen zaman, Aristoteles ile Varolanlar sınıfından mı? Varolmayanlar sınıfından mı? İncelenmesi gerektiği sorgulanmış ve sonunda nesneye ait bir özellik olarak görülmüştür. Augustinius'da teolojik bir kaygıyla yaklaşılan zamanın gerçekliği sorgulanmakla beraber, Bergson'un bilinçteki zaman anlayışına kapılarını açmıştır. Newton'un Aristoteles çizgisinde ve hareketle açıklamaya çalıştığı, mutlak ve nesnel zaman anlayışı, Kant'da ise bu zaman anlayışının yerini özneye bıraktığı, Descartes'in töz, Einstein'in izafi olarak gördüğü zamanın idealist ve realistbakış açıları ile ontik, ontolojik ve epistomolojik kuramlarla ele alınması gerektiği aktarılmaya çalışılmıştır. Modern çağda gelişen bilim ve teknolojinin, zamanın anlaşılması noktasında farklı katkıları olmuş ve uzay- zamanbağlamında artık zamanla ilgili sorunun zamanın ne olduğu değil, zamanın tersinir olup olmadığı ve zamanda yolculuk olabileceği sorgulanmaya başlandığı anlatılmaya çalışılmıştır. Eşyanın dışındaki mutlak ve fizik zamanın dışında da yine mutlak amabilince bağlı, parçalanmayan, bütün bir zaman anlayışının süreye evrilmesi ile süreç ve bütünü çözemeyen zeka yerine sezgi kavramları üzerinde durulmuştur.Tarihe, kendini doğanın bir parçası olarak kabul ettiren zamanın, hiçbirdönemde keşfedilmesine müsaade etmemiş, gizemini korumuş olduğunu ve hareket değişim, varlık kavramları üzerinden kendini gerçekleştirmiş ve fakat, aynı şekilde bu kavramların kendini göstermelerinde etkili olduğu görüşleriniyansıtmaya çalıştım. Bu kaçınılmaz zorunlu ilişkiler, zamanın kuşatıcılığı,bilince ait bir tasarım olması, mekansal özelliklerin zamana atfedilmesi gibibazı durumların zamanın anlamının çözümlenebilmesini zorlaştırdığı konularüzerinde durulmuştur.Olgular üzerine kurulan bilimin anlaşılır duruma gelmesinde bilim felsefesinin önemi ve kriterleri belirlenerek, tarih boyunca insanın bilme eylemini gerçekleştirmesinde zamanın rolü ve önemi anlatılmaya çalışılarak, zamanın özellikleri ile bilimin özellikleri arasında benzerlik kurulmaya çalışılmış olup zaman ve bilimin sabit değil, değişim ve süreğen olma yönü gösterilmiştir.Anahtar Kelimeler:Zaman, Felsefe, Varlık, Bilim, Fizik

It is mywishtoexaminetheconceptsabout time evenphilosophers of mythologicalapproach in humanhistoryand yet todaycould not succeedtoslovemutlidimensionalphysicsandwich is commendedtometaphysics sine theantiquity. Is the time itself-which had controlledeventhegods in primitiveages, which had beenseen as a regulationdevice- class of beings of Aristoteles? Or is it in theclass of non-beings? It has beendecidedto be questionedandeventuallyit'sbeenseen as a quality of theobject. However, thereality of time is beingquestionedwith a theologicalconcern at Aristoteles, it has openedthe Gates forBergson'sconcept of tine in consciousness. Absoluteandobjectibe time conceptwich Newton had triedtoexplainwithactionbyfollowingthefootsteps of Aristoteles, had leftitsplacetothesubjectconcept of Kant andtotheessence of Descartes, it has alsobeentriedto be explaindethat tine should be approachedwithontic, ontologicaland realist conceptswhichwereseenbyrelativity of Einstein.Withthehelp of developingscienceandtechnology in thenewera, there has beendifferentcontributionstorealize tine andit'sstartedto be questionedif time is irreversibleand is it possibletotrevel in tine instead of conventionalquestionwhichimpliesif time doesexistor not within time andspacecontinuum. Whentheabsoluteout of theobjectand a whole time conceptwhich is againout of physical time, absolute but attachedtoconsciousnessandindivisiblehavestartedtoevolve in a process, thenit'sstartedto be dwelled on intuitionconceptinstead of theintelligencewhich is not abletosolvethewhole.Throughoutthehistory, time has dictateditself as a part of natüre, it has neverrevealeditselfandkeptitsownmystery, it has manifesteditselfthroughaction, alterationandconcept of being; I havetriedtoreflectalltheseopinionsand at thesame time thetheseopinionsand at the sama time theeffect of thoseconcepts tol et the time concept Show itself. Thoseinevitableandimperativerelations,thesiege of time and here it'sbeendwelled on samecaseslikespatialpropertiesandclaimswhichimplythatit's a desing of consciousnessmaketheresolution of themeaning of time moredifficult.Byidentifyingtheimportanceandcriteria of thesciencephilosophy, expressingthesignificanceanfthe role of time in knowingact it has beentiredto be established a resemblancebetweenfeatures of time andsicienceand it has alsobeentriedto be shownthat time endscience is not steady but it is changeableandcontinuous.KeyWords: Time, philosophy, presence,science,physics