Anadolu`da 9-13.yüzyıla tarihlenen Selçuklu türbeleri ile bazı Gürcü kiliselerinin yüksek kasnaklı örtü sistemleri hakkında tespitleri : Kars-Erzurum-Ahlat ve Artvin örneği

Abstract

Tez çalışmamızın amacı, tarihte Tao-Klarceti olarak geçen Doğu Anadolu Bölgesindeki Gürcü kiliselerinin yüksek kasnakları ile Anadolu Selçuklu Türbeleri arasında etkileşimi ayrıntılı bir biçimde incelemektir. Doğu Anadolu'da Ortaçağ ve sonrasında inşa edilen iki farklı inancın anıtsal eserler, günümüzde her iki kültür içinde değerli miraslar olmuşlardır. Bu eserlerin birbirlerine olan benzerliği uzun zamandan beri araştırmacıların dikkatini çekmiştir. Lakin siyasi ve ideolojik görüşler çoğu zaman araştırmaların önüne geçmiş ve objektif olarak ele almayı engellemiştir. Tezimizin asıl amacı konuyu daha ayrıntılı ve objektif olarak ele alıp incelemektir. Bu bağlamda iki yapı formunun biçim, süsleme ve malzeme kapsamında birbiri ile olan etkileşimleri konu alınmıştır.İlk olarak birbirine benzeyen kilise kasnakları ve türbeler kronolojik olarak sıralandırılmıştır. İncelenen yapıların bulunduğu Doğu Anadolu Bölgesinin tarihsel süreci araştırılmıştır. Gürcü halkının bölgedeki varlıkları siyasi ve sosyal oluşumları anlatılmaya çalışılmış, Türklerin bölgeye geldikleri ve Gürcü halkıyla ne zaman karşılaştıkları belirlenmiştir. Tarihsel süreci araştırmamız, iki kültürün etkileşim sürecinin ne zaman başladığı hakkında fikir sahibi olmamızı kolaylaştırmıştır.Daha sonra hem Gürcü kiliselerinin hem de Anadolu Selçuklu türbelerinin bölgede tarihsel gelişiminden kısaca bahsedilmiştir. Böylece asıl konumuz olan silindirik formlu kasnakların ve türbelerin kökeni üzerinde fikir yürütülmeye çalışılmıştır.Bu tez kapsamında, yapılan çalışmalar ışığında Doğu Anadolu Bölgesindeki Gürcü Kilise Kasnakları ve Anadolu Selçuklu Türbeleri arasında plan ve biçim, süsleme ve kullanılan malzemedeki benzerlikler ve farklılıklar üzerine çıkarımlarda bulunulmuştur. Silmeler, geometrik motifler, bitkisel motifler, figürlü bezemeler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar verilen tablolar ve örneklerle desteklenmiştir. Genel olarak bakıldığında Gürcü ve Türk mimarisi arasındaki etki ve etkileşimden bahsedilen kaynakların azlığı göz önüne alınarak, daha kapsamlı bir şekilde araştırılması gerektiği görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Selçuklu, Gürcü Kilisesi, Kümbet, Kilise, Etkileşim, Tao-Klarceti, Form, Kasnak, Örtü Sistemi

The aim of our thesis is to reveal the interaction between the Anatolian Seljuk tombs and the high tambours of the Georgian churches in the Eastern Anatolia Region, which was called Tao-Klarjeti in history. The monumental structures of two different faiths built in Eastern Anatolia in the Middle Ages and later are valuable heritage of both cultures today. The similarity of these structures has attracted the attention of many researchers for a long time. However, most of the time, political and ideological views has taken precedence over the researches and prevented reviewing objectively. The main aim of our thesis is to approach this subject in more detail and objectively.In this context, the interaction of the two building forms with each other in terms of form, decoration and material is discussed.First of all, similar church tambours and tombs are sorted chronologically. The historical process of Eastern Anatolian Region where these structures are located is researched. The existence of Georgian people and their political and social presence in the region is intended to be explained and when the Turkish came to the region and when they met the Georgian people is determined. Our research of the historical process, gave us an idea of when the interaction process of the two cultures began.Afterwards, both the Georgian architecture and the historical development of the Anatolian Seljuk tombs in the region is briefly mentioned. Thus, an idea on the origin of the cylindrical tambours and tombs, which is our main subject, has been carried out.Churches and tombs are explained under the headings as forms, materials and ornaments, and the interaction between the two building types is briefly mentioned in a separate title.In both structures, the most striking elements were selected.The similarities and differences between moldings, geometric motifs, floral motifs, figured decorations are supported by the tables and examples given.We believe that this thesis contributes to the study of the subject in more detail regarding the interaction between Georgian and Turkish architecture. Key words: Seljuk, GeorgianChurch, Tomb, Church, Interaction, Tao-Klarceti, Form, Pulley, CoveringSystem