Ergenlerde bilişsel esneklik ve duygusal özerklik: Bilişsel duygu düzenleme stratejilerinin aracı rolü

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı ergenlerde bilişsel esneklik, duygusal özerklik ve bilişsel duygu düzenleme stratejileri arasındaki ilişkileri ve bilişsel esneklik ile duygusal özerklik arasındaki ilişkide bilişsel duygu düzenleme stratejileri seçiminin aracı rolünü incelemektir. Araştırma Şanlıurfa ilinin Ceylanpınar ilçesinde yer alan sekiz lisede 9., 10., 11. ve 12. sınıf düzeyinde öğrenimine devam eden 528 öğrencinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Ergenlerin bazı kişisel bilgilerine ait veriler araştırmacı tarafından hazırlanan `Kişisel Bilgi Formu`; ergenlerde bilişsel esnekliğe dair veriler `Bilişsel Esneklik Ölçeği` (Bilgin, 2009); ergenlerin duygusal özerkliğine dair veriler `Duygusal Özerklik Ölçeği` (Steinberg ve Silverberg, 1986); ergenlerin günlük yaşamında karşılaştığı durumlar ile bilişsel anlamda başa çıkmada kullandığı duygu düzenleme stratejilerine dair veriler ise `Bilişsel Duygu Düzenleme Ölçeği` (Garnefski, Kraaij ve Spinhoven, 2001) kullanılarak elde edilmiştir. Araştırmada elde edilen veriler üzerinde, değişkenlerin birbiriyle ilişkisini ortaya koymak adına Pearson Momentler Çarpım Korelasyonu'na ait bulgular incelenmiştir. Bilişsel esneklik ve bilişsel duygu düzenleme stratejilerinin duygusal özerkliği yordayıp yordamadığını ve bilişsel esneklik ile duygusal özerklik arasındaki ilişkide bilişsel duygu düzenleme stratejilerinin aracı etkiye sahip olup olmadığını test etmek için bir dizi regresyon ve çoklu regresyon analizleri uygulanmış. Aracı etkiyi ortaya koyan regresyon katsayılarındaki değişimin anlamlılığı ise bootstrapping metodu kullanılarak incelenmiştir.Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre bilişsel esneklik puanının, duygusal özerklik puanı ile pozitif yönde anlamlı; uyumlu bilişsel duygu düzenleme stratejileri puanı ile pozitif, uyumsuz bilişsel duygu düzenleme stratejileri puanı ile negatif yönlerde anlamlı ilişkiler göstermektedir. Ayrıca duygusal özerklik puanı ile uyumlu bilişsel duygu düzenleme stratejileri puanı pozitif yönde; uyumsuz bilişsel duygu düzenleme stratejileri puanı ile ise negatif yönde anlamlı ilişkiler göstermiştir. Yapılan regresyon analizleri, bilişsel esnekliğin duygusal özerkliği anlamlı şekilde yordadığını; uyumlu ve uyumsuz bilişsel duygu düzenleme stratejilerinin ayrı ayrı bilişsel esneklik tarafından anlamlı bir şekilde yordandıklarını ve duygusal özerkliği ise anlamlı şekilde yordadıklarını göstermiştir. Bilişsel esneklik ile duygusal özerklik arasındaki ilişkide bilişsel duygu düzenleme stratejilerinin bilişsel esnekliğin standardize regresyon katsayısında anlamlı bir azalmaya neden olduğu bulgulanmıştır. Son olarak ise bu azalmanın istatistiksel olarak anlamlı olduğu bootstrapping metoduyla doğrulanmıştır. Bu bulgular ışığında uyumlu ve uyumsuz bilişsel duygu düzenleme stratejileri seçiminin, bilişsel esneklik ile duygusal özerklik arasındaki ilişkide kısmi aracı değişkenler olarak rol oynadıkları görülmektedir.Anahtar kelimeler: Bilişsel esneklik, duygusal özerklik, bilişsel duygu düzenleme, bilişsel duygu düzenleme stratejileri.Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre bilişsel esneklik puanının, duygusal özerklik puanı ile pozitif yönde anlamlı; uyumlu bilişsel duygu düzenleme stratejileri puanı ile pozitif, uyumsuz bilişsel duygu düzenleme stratejileri puanı ile negatif yönlerde anlamlı ilişkiler göstermektedir. Ayrıca duygusal özerklik puanı ile uyumlu bilişsel duygu düzenleme stratejileri puanı pozitif yönde; uyumsuz bilişsel duygu düzenleme stratejileri puanı ile ise negatif yönde anlamlı ilişkiler göstermiştir. Yapılan regresyon analizleri, bilişsel esnekliğin duygusal özerkliği anlamlı şekilde yordadığını; uyumlu ve uyumsuz bilişsel duygu düzenleme stratejilerinin ayrı ayrı bilişsel esneklik tarafından anlamlı bir şekilde yordandıklarını ve duygusal özerkliği ise anlamlı şekilde yordadıklarını göstermiştir. Bilişsel esneklik ile duygusal özerklik arasındaki ilişkide bilişsel duygu düzenleme stratejilerinin bilişsel esnekliğin standardize regresyon katsayısında anlamlı bir azalmaya neden olduğu bulgulanmıştır. Son olarak ise bu azalmanın istatistiksel olarak anlamlı olduğu bootstrapping metoduyla doğrulanmıştır. Bu bulgular ışığında uyumlu ve uyumsuz bilişsel duygu düzenleme stratejileri seçiminin, bilişsel esneklik ile duygusal özerklik arasındaki ilişkide kısmi aracı değişkenler olarak rol oynadıkları görülmektedir.

The main aim of this present study is to examine the relationship between cognitive flexibility, emotional autonomy and cognitive emotion regulation strategies and the mediator role of using adaptive or maladaptive cognitive emotion regulation strategies in the relationship between cognitive flexibility and emotional autonomy in adolescents. In this respect, the study was conducted with the participation of 528 students attending 9th, 10th, 11th and 12th grade from eight high schools in Ceylanpınar district of Şanlıurfa. Data about some of the personal information of adolescents obtained by using `Personal Information Form` which prepared by the researcher, data on the level of cognitive flexibility in adolescents were obtained by using `Cognitive Flexibility Scale` (Bilgin, 2009), data on the level of emotional autonomy were obtained by using `Emotional Autonomy Scale` (Steinberg and Silverberg, 1986), data related to emotion regulation strategies which using by adolescents to cope with situations on daily life in cognitive meaning were obtained by using `Cognitive Emotion Regulation Scale` (Garnefski, Kraaij and Spinhoven, 2001). Firstly, the findings from the result of Pearson's Correlation were examined in order to reveal the relationship between the variables and then several regression and multiple regression analyzes were applied to datas obtained from the research results. Significance on the difference of regression coefficients obtained from these analyzes, was examined by using `bootstrapping` method.According to the results which obtained from this present study, it was found that the total score of cognitive flexibility has positive significant relationship with total score of emotional autonomy. Similarly total scores obtained from the choose of adaptive cognitive emotion regulation strategies has a positive and significant relationship with total score of emotional autonomy. Oppositely, total scores obtained from the choose of maladaptive cognitive emotion regulation strategies has negative and significant relationship with total score of emotional autonomy. As a result of the regression analyzes, it was found that level of cognitive flexibility significantly predicted the level of emotional autonomy. As a variable, choosing one of adaptive or maladaptive cognitive emotion regulation strategies were found significantly predicted by the level of cognitive flexibility and these variables significantly predicted level of emotional autonomy. It was found that the relationship between cognitive flexibility level and emotional autonomy level remained significant when these different total scores related to these choosing styles obtained by using adaptive or maladaptive coginitive emotion regulation strategie variables were included but cognitive flexibility level's standardized regression coefficients had significant decrease. Findings about the decrease on values were being statistically significant according to the result of bootstrapping method. Findings has shown us that, as a variable, choosing one of adaptive or maladaptive cognitive emotion regulation strategies plays a partial mediating role on relationship between cognitive flexibility and emotional autonomy.