Etik eğitim programının hemşirelerin etik karar verebilme düzeyine etkisi

Abstract

Bu araştırma, hemşirelere uygulanan etik eğitim programının hemşirelerin etik karar verebilme düzeyine etkisini incelemek amacı ile nitel ve nicel araştırma yöntemlerin birlikte kullanımını kapsayan bir metodoloji türü olan karma yöntem olarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemine göre seçilen 13 hemşire oluşturmuştur. Araştırma verilerinin toplanmasında `Hemşire Tanıtım Formu`, `Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu I`, `Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu II`, `Görüşme Değerlendirme Formu I` ve `Görüşme Değerlendirme Formu II` kullanılmıştır. Araştırmanın uygulanması üç aşamada gerçekleştirilmiştir. Birinci aşamada, katılımcılara `Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu I` ve `Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu II` kullanılarak ve yüz yüze ortalama 90-120 dakika süren bireysel görüşmeler ile araştırmanın ilk verileri toplanmıştır. Araştırmanın ikinci aşamasında, `Etik Eğitim Programı` uygulanmıştır. `Etik Eğitim Programı` 8 oturumda, her hafta bir oturum olmak üzere ve her bir oturum ortalama 90 dakika olacak biçimde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın üçüncü aşamasında, `Etik Eğitim Programı` tamamlandıktan sonra araştırmanın birinci aşamasında uygulanan formlar ile derinlemesine görüşme tekniği ile veriler toplanmıştır. Nicel verilerin değerlendirilmesinde sayı, yüzde kullanılmış, nitel verilerin değerlendirilmesinde ise Nvivo 11 paket programı ve `İçerik Analizi` yöntemi kullanılmıştır. `İçerik Analizi` yöntemine göre ise temalar ve alt temalar belirlenmiştir. Araştırmaya katılan hemşirelerin yaş ortalaması ise 30.61±7.10'dur, %61.5'i lisans mezunudur ve hepsi kadındır. Hemşireler ile etik eğitimi öncesi yapılan görüşmelerde etik temel bilgiye ilişkin görüşleri doğrultusunda; `Etik Algısı`, `Ahlak Algısı'', `Değer Algısı'', `Mesleki Değer Algısı'', `Hemşirelik Bakımında Değer Algısı'' gibi 8 tema ve bu temalara ait 33 adet alt tema belirlenmiştir. Etik eğitimi sonrası ise `Değer Çatışması Algısı'', ''Etik İlke Algısı'', `Etik Sorunların Oluşumuna İlişkin Algı`, `Etik Karar Verme Süreci Algısı'' gibi 10 tema ve bu temalara ait 22 adet alt tema belirlenmiştir. Hemşirelerin eğitim öncesi etik vakalara ilişkin kararlarını kişisel, kültürel değerlerinin etkisinde kalarak aldıkları belirlenmiş, vakalara özgü etik sorunları tanımlayamadıkları, etik değer ve ilke ihlallerini belirleyemedikleri de görülmüştür. Eğitim sonrası ise hemşirelerin vakalara özgü etik sorunu, etik değer ve ilke ihlallerini tanımlayabildikleri, etik değerler, ilkeler, kodlar ve teoriler doğrultusunda vakalara çözüm yaklaşımlarında bulundukları saptanmıştır.Sonuç olarak; hemşirelerin `Etik Eğitim Programı` sonrasında `Etik Temel Bilgi` ve `Etik Karar Verebilme Düzeylerinde` olumlu yönde bir değişim olmuş, etik karar verebilme yetilerinin geliştiği görülmüştür.

This study was carried out as a mixed method that was a kind of methodology including the use of qualitative and quantitative research methods together in order to examine the effect of the ethical training program applied to the nurses on the nurses' level of capability for ethical decisions. The research sample consisted of 13 nurses chosen according to the maximum variation sampling method. For data collection, `Nurse Description Form`, `Semi-Structured Interview Form I`, `Semi-Structured Interview Form II`, `Interview Evaluation Form I`, and `Interview Evaluation Form II` were used. The research was carried out in three stages. In the first stage, the first data were collected by the face to face individual interviews lasting approximately 90-120 minutes by using `Semi-Structured Interview Form I` and Semi-Structured Interview Form II`. In the second stage of the research, `Ethical Training Program` was applied. `Ethical Training Program` was carried out in 8 sessions including one session each week and 90 minute-interview in each session. In the third stage of the research, data were collected by the forms applied in the first stage of the research after the `Ethical Training Program` was completed and by the depth interview method. Number and percentage were used in evaluation of the quantitative data and Nvivo 11 package software and `Content Analysis` method were used in evaluation of the qualitative data. According to `Content Analysis` method, themes and subthemes were determined. The average age of the nurses participated the research was 30.61±7.10, 6.15% of them had bachelor's degree, and all of them were women. In the interviews of the nurses carried out before the ethical training, in accordance with their opinions toward the ethical basic knowledge, 8 themes such as `Ethical Perception`, `Moral Perception`, `Value Perception`, `Vocational Value Perception`, `Value Perception in Nursing Care` and 33 subthemes belonging to those themes were determined. After the ethical training, 10 themes such as `Value Conflict Perception`, `Ethical Principle Perception`, `Perception Regarding the Occurrence of Ethical Problems`, `Perception of Ethical Decision Process` and 22 subthemes belonging to those themes were determined. It was determined that the nurses took their decisions about the ethical cases in the shadow of their personal and cultural values before the training, they couldn't define the ethical problems peculiar to the cases, and they couldn't define the ethical value and principle violations. After the training, it was determined that the nurses could define the ethical problems peculiar to the cases and ethical value and principle violations, they made overture about solving the cases in accordance with the ethical values, principles, codes, and theories.In conclusion, after the `Ethical Training Program`, there was a positive change in the nurses' `Ethical Basic Knowledge` and `Level of Capability of Ethical Decision`, and it was seen that their capability of ethical decision improved