Döviz kuru teorileri: Satın alma gücü paritesi üzerine bir uygulama

Abstract

Döviz kuru bir birim ulusal paranın yabancı para karşılığında değeri olarak tanımlanmaktadır. Döviz kurları açık ekonomilerde çok önemli bir göstergedir. Döviz kurunda meydana gelecek herhangi bir yükselme veya düşme ülkenin ekonomisini hem içten hem de dıştan etkilemektedir. Bu nedenle döviz kuru belirleme yöntemleri ülkelerin ekonomik istikrarını sağlaması açısından önem arz etmektedir. Bu tez çalışmasında, yıllardır literatürde birçok çalışmaya konu edilmiş döviz kuru belirleme yöntemlerinden en önemlisi olan satın alma gücü paritesi 2003 Ocak-2017 Ağustos yılları arasında Türkiye'de geçerliliği test edilmiştir. Reel döviz kuru değişkeninin durağan olup olmamasına bağlı olarak satın alma gücü paritesi çalışmada ADF ve PP birim kök testleri ile analiz edilmiştir. Reel döviz kurunun durağan olması sıfır hipotezinin reddedilmesi ve birim kök içermediği ve satın alma gücü paritesinin geçerli olduğu anlamına gelir. Tam tersi durumda reel döviz kurunun durağan çıkmaması sıfır hipotezinin kabul edildiği ve birim kök içerdiği ve satın alma gücü paritesinin geçerli olmadığı anlamına gelmektedir. İncelenilen ülkede seride kırılmaların meydana gelmesi durumunda yapılan birim kök testleri doğru sonuçlar veremeyeceği için yapısal kırılmalı birim kök testlerinden çift kırılmalı Lee-Strazicich kırılmalı birim kök testi ile analiz gerçekleştirilmiştir. Ayrıca logaritmaları alınan seriler daha durağan olduğu için ADF ve PP ve Lee-Strazicich kırılmalı birim kök testinde değişkenlerin logaritması alınarak test edilmiştir. Çalışma sonucuna göre, yapılan klasik birim kök testlerinde reel döviz kuru durağan çıkmamış ve seride SGP geçersiz bulunmuştur. Ardından Lee-Strazicich kırılmalı kök testleri ile üç kırılma tarihi tespit edilmiş ve bu tarihlerde yapısal kırılmaların varlığı durumunda SGP'nin geçerli olduğu tespit edilmiştir. Son olarak serilerin logaritması alınarak ABD ve Türkiye arasındaki logaritmik enflasyon oranları farkının döviz kurunu nasıl etkilediği incelenmiştir. Klasik birim kök testlerinin logaritmasında serilerin durağan olmadığı görülmüştür. Yapısal kırılmalar dikkate alındığında ise üç kırılmada sabitte serilerin istatistiksel olarak anlamlı olduğu bulunmuştur. Anahtar Kelimeler: Döviz Kuru; Satın Alma Gücü Paritesi; ADF, PP, Birim Kök Testleri; Lee-Strazicich Yapısal Kırılmalı Birim Kök Testleri; Geleneksel Olmayan Para politikaları

The exchange rate is defined as the value of the national currency in exchange for foreign currency. Exchange rates are a very important indicator in open economies. Any increase or decrease in the exchange rate affects the economy of the country both internally and externally. Therefore, exchange rate determination methods are important in terms of ensuring economic stability of countries.In this thesis, purchasing power parity, which has been the most important subject of numerous studies over the years as the exchange rate determination method in the literature between January 2003 and August 2017 was tested for its validity in Turkey. The purchasing power parity was analyzed by using ADF and PP unit root tests in the study due to the fact that the real exchange rate variable was stable. The fact that the real exchange rate is stable means that the null hypothesis is rejected and that the unit does not contain root and that the purchasing power parity is valid. Conversely, the fact that the real exchange rate is not stable means that the null hypothesis is accepted and that the unit contains root and that the purchasing power parity is not valid. As the unit root tests performed in case of breakage of the series in the examined country could not give accurate results, the structural fractured unit root tests were analyzed by double-breaking Lee-Strazicich fracture unit root test. In addition, since the series with logarithms were more stable, ADF and PP and Lee-Strazicich were tested by taking the logarithm of the variables in the fracture unit root test.According to the results of the study, real exchange rate was not stable in the classical unit root tests and PPP was found invalid in the series. Afterwards, three break-up dates were determined by Lee-Strazicich fracture root tests and it was determined that PPP was valid in case of structural breaks. Finally logarithmic series by taking the logarithm of the rate of inflation between the US and Turkey were also studied with the effects of exchange rate differences. In the logarithm of classical unit root tests, the series were not stable. When the structural fractures were taken into account, the series were found found to be statistically significant in all three fractures.Keywords: Exchange Rate; Purchasing Power Parity; ADF, PP, Unit Root Tests; Lee-Strazicich Structural Unit Root Tests; Cointegration Tests; Non-Traditional Monetary Policies