Eş`ariliğin sistemleşmesi ve gelişim sürecindeki eklektik yapı

Abstract

Eş'ariyye ekolünün kurucusu olan İmam Eş'ari'nin, Mutezileden ayrıldıktan sonra, farklı görüşlere kaydığı zikredilse de aslında o kendi düşünce sistemini kelami düşünce sistemini oluşturmuş ve onun bu sistemi kendisini takip eden âlimler tarafından bu görüşleri kabul edilmiş olsa da bazı mantıksal kurallar doğrultusunda eleştiriye tabi tutulmuş ve onun görüşleri olgunlaştırılmaya çalıştırılmıştır. Öncelikle Bakıllani tarafından yorumlanarak daha düzenli hale getirilmeye çalışılan Eş'ari'nin görüşlerini daha sonra İbn Fürek, Cüveyni, Gazali, Şehristani, Fahreddin Razi, Amidi, Kadı Beyzavi, İci, Teftazani, Cürcani ve Devvani gibi Eş'ariyye içinde öne çıkan âlimlerin benimsediklerini görmekteyiz. Varlığını bu düşünürlerle devam ettiren bu gelenek kader birliği etmişçesine aynı sistemin adıyla ilerlemiş ve günümüze kadar gelmiştir. Bununla birlikte, yer yer İmam Eş'ari'den farklı düşünme yoluna giren bu ünlü Eş'ari kelamcılarımız hiçbir zaman Eş'ariyyeden de ayrılmamış, kendi isimleriyle anılan farklı bir sistemleri de olmamıştır. Bu da bize, bu kelamcılarımızın, imamlarından farklı görüşlerinin de olduğunu ama ondan tamamen farklı düşünmedikleri anlamına geldiğini göstermektedir. Kelam ilminin kapsamına giren birçok konuda farklı anlayışlara yönelen ancak asli doktrinden ayrılmayan bu düşünürlerin tavırları Eş'ariliğin eklektik bir yapıya sahip olduğunu fakat bu düşüncelerin onları Ehl-i Sünnet çizgisinden ayırmadığı anlayışına da işaret etmektedir.Anahtar kelimeler: Eş'ari ve Eş'arilik, Eklektik yapı, Bakıllani, Gazali, Şehristani, Fahreddin Razi.

Although it has been metnioned that Imam Ash'ari, the founder of the As'ariyye school, has shifted to different views after leaving Mu'tezil, he has actually created his own system of thought the system of kalamid side and even though his views have been accepted by the scholars who follow him, he has been subjectedto criticism and his views have been the views of Ash'ari, which were first interpreted by Baklani and tried to be made more straight forward, were later adopted by scholars such as Ibn Fürek Cüveyni, Ghazali, Shahristani, Fahreddin Razi, Amidi, Qadi Beyzavi, Ici, Teftazani, Cürjani and Devvani who came to prominence in Ash'ariya. This tradition,which continues its existence whith these thinkers, has developed as if it were a unity of Destniy whit the name of the same system and has came up to the present day. However, these Famous kelamists, who have came to think differently from Imam Ash'ari, have never been separated from Ash'ariyah and have never had a different system referred to by their own isism. This shows us that these talamists also have different views from their imams but they do not think completely of them. The attitudes of this thinkers who tend to different understandings on many issues covered by the science of the Kalam but do not depart from the understanding that Ash'arism has an eclectic structure but that these enemies do not sepatate them from the Ahl al-Sunnah line.Key Words: Ash'ari and Ash'arism, Eclectic Structure, Baklani, Ghazali, Shahristani, Fahreddin Razi.