Kontrollü tıbbi sülük yetiştiriciliğinde farklı ortamların yavru ve koza sayısına etkisi

Abstract

Teze konu olan tıbbi sülükler, Hirudinea sınıfına ait Hirudo verbana türü olup, uzun yıllar boyunca benzerliği nedeni ile Hirudo medicinalis türü ile karıştırılmıştır. Sülüklerin antik zamanlarda çeşitli tıbbi uygulamalar için kullanıldığı bilinen bir gerçektir. Genellikle alternatif tedavi kapsamında kullanılan tıbbi sülüklerin, son yıllarda özellikle Avrupa'daki hastanelerde mikro-cerrahi operasyonlar sonrası iyileşme sürecinin hızlandırılması amacıyla kullanımı yaygınlaşmaya başlamıştır. Ayrıca klinik ve tedavi merkezleri bünyesinde glokom, migren, varis, kapanmayan yaralar gibi birçok hastalığın tedavisinde de tıbbi sülükler kullanılmaktadır. Tıbbi sülük türlerinin salgı bezlerinde 100'ün üzerinde bio-aktif madde bulundurduğu bilinmektedir. Tıbbi sülükler aynı zamanda ilaç ve kozmetik sanayi için hammadde kaynağı olarak kullanılmakta ve sahip oldukları bio-aktif maddelerden dolayı tıbbi sülüklerden yararlanılmaktadır.Dünyadaki Hirudo verbana popülasyonunun büyük çoğunluğu Türkiye sınırlarındaki tatlı sularda bulunmaktadır. Türkiye'deki doğa ve iklim şartları, tıbbi sülüklerin üremesi için gerekli ve koşulları en iyi şekilde sunmaktadır. Ancak yüksek ekonomik değere sahip olan tıbbi sülüklerin aşırı avlanması, sulak alanların yok olması ve kirlenmesi neslinin tükenmesine sebep olmaktadır. Bu nedenle tıbbi sülükler CITES (the Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora) tarafından 183 ülkede koruma altına alınmış olup, Romanya ve Türkiye'ye dış ticaret kotası getirilerek aşırı avcılığın önüne geçilmesi hedeflenmiştir. Türkiye'de 27.10.2014 tarihinde Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan `Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yönetmeliği`inde tedavi için kullanılacak sülüklerin steril olması gerektiği ve tıbbi uygulamalarda kullanılacak sülüklerin bu tarz üretim yapan yerlerden temin edilmesi gerektiği vurgulanmaktadır.Tıbbi sülüklerin kontrollü ortamda (laboratuvar koşullarında) yetiştiriciliğinin sağlanması, neslinin tükenmesinin engellenmesi için büyük önem taşımaktadır. Ayrıca hasta kanıyla doğrudan temas eden tıbbi sülüklerin, hijyenik koşullarda yetiştirilmesi, istenmeyen komplikasyonların engellenmesi için gereklidir.Tez çalışmasında Türkiye'deki sulak alanlarda bulunan ve nesli tükenme tehlikesi altında olan tıbbi sülüklerden Hirudo verbana'nın kontrollü ortamda (laboratuvar koşullarında) yetiştiriciliği üzerine denemeler yapılmış ve farklı yarı-katı (nemli) ortamların koza ve yavru sayısı üzerine etkileri incelenmiştir. Hijyenik tıbbi sülük yetiştiriciliği için yeni ortamlar önerilmiş, koza ve yavru üretimi açısından yarı-katı ortamların değerlendirilmesi yapılmıştır.

The medicinal leeches that will be discussed in this study belong to the Hirudo verbana species, which in turn belongs to the broader class of Hirudenea. Due to their similarities, Hirudo verbana was often confused with the Hirudo Medicinalis species for a long time.It is a well-known fact that leeches were used for various medical practices since the ancient times. Although leeches were extensively used for alternative treatment methods, the usage of medicinal leeches for post microsurgery recovery became more common in the recent past, especially in Europe. In addition, medicinal leeches are used for the treatment of many diseases such as glaucoma, migraine, varicose veins and chronic wounds. It is well known that medicinal leeches have over 100 bioactive substances in their salivary glands. Moreover, medicinal leeches and their bioactive substances provide valuable raw materials for the pharmaceutical and cosmetic industries. World's highest percentage of Hirudo verbana population exists in the freshwater ecosystems in Turkey. Although Turkey's natural habitats and suitable climate provide the optimum breeding conditions, excessive harvesting and the destruction of freshwater habitats lead to the extinction of medicinal leeches. In order to prevent their worldwide extinction, medicinal leeches were put under protection in 183 countries by CITES (the Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora). Also, Romania and Turkey were assigned with specific export quotas in order to prevent excessive harvesting. Under the `Traditional and Supplementary Medical Practices Regulation` published by Ministry of Health on 27.10.2014, the need for medicinal leeches to be sterile and the importance of breeding them in such facilities were emphasized. Breeding of medicinal leeches in controlled environments (laboratory conditions) has an utmost importance in order to prevent their extinction. Moreover, due to direct contact with patient's blood and medicinal leeches, the breeding of medicinal leeches in hygienic conditions is essential to prevent probable complications.Hirudo verbana is one of the major species of medicinal leeches in Turkey. In this study, breeding patterns of Hirudo verbena were experimented in controlled environments (laboratory conditions) and the effects of semi-solid (humid) environments are examined. Semi-solid environments are evaluated with regards to the production of cocoons and juvenile leeches. Finally, new environments for hygienic medicinal leech breeding are suggested for further studies.