Evde bakım hastalarında bası yarası durumu ile beslenme durumu arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi

Abstract

Giriş: Bası yaraları yatak yüzeyi ile vücut alanlarının teması yada sürtünmesi, yumuşak dokunun aşırı ve uzun süreli basınca maruz kalması sonucu, cilt ve cilt altı dokularda kanlanmanın engellendiği, bozulduğu, doku ölümünün gerçekleştiği, çoğunlukla kemik çıkıntı bölgelerindeki yaralardır. Yaşın ilerlemesi ile beslenme şeklini etkileyen birçok fizyolojik değişimler oluşabilir. Yaşlıların %36-40'ı günlük enerji miktarını alacak şekilde beslenememekte, üç yaşlıdan ikisi bir öğünü atlamaktadır. Yeterli ve dengeli beslenememe; vitamin, mineral ve gerekli sıvı tüketiminin bozulması yada yetersizliği bası yarası oluşumunda önemli bir etken olduğu belirtilmektedir. Beslenmenin yeterli sağlanamaması ve eksikliği sonucunda malnütrisyon durumu ortaya çıkmaktadır. Bası yarası oluşumunu, şiddetini ve iyileşmesini etkileyen bir çok faktör bulunmaktadır. Malnütrüsyon durumu ile bası yarası oluşumu, şiddeti ve iyileşmesi arasında ilişkinin değerlendirilmesi hasta izleminde önemlidir. Amaç: Çalışmanın amacı evde bakım biriminde takip edilen, bası yarası olan hastaların beslenme durumu ile bası yarası durumu arasındaki ilişkinin değerlendirilmesidir. Bası yarası oluşum etyolojileri ve sosyodemografik özelliklerini araştırmaktır.Gereç ve Yöntem: Kesitsel ve prospektif çalışma 5 Kasım 2018 ve 1 Ocak 2019 tarihleri arasında İzmir Kâtip'te İ.K.Ç.Ü Atatürk Eğitim ve Eğitim Hastanesi'nde Evde Sağlık Hizmetleri Birimine kayıtlı basınç ülseri olan 75 hasta örneklem büyüklüğü ile çalışılmıştır. Veri toplama araçları olarak Sosyodemografik Veri Formu, PUSH Aracı ve MNA Kısa Form Aracı kullanılmıştır. Verilerin istatistiksel analizi IBM SPSS Statics Version 24 programında yapılmıştır. PUSH ve MNA ölçeği toplam puanlarının normal dağılım özelliğinde olup olmadığı Kolmogorov-Smirnov ile Shapiro-Wilk testleri ve histogram ile stem and leaf grafikleri incelenerek ile karar verildi. Ölçek puanlarının normal dağılım özelliğinde olmadığı saptandı (Kolmogorov-Smirnov ile Shapiro-Wilk p˂0,05). Bu nedenle ve kategorik bağımsız değişkenlerdeki grup frekanslarının 30'dan küçük olmasından dolayı ölçek verilerinin iki grup arasında karşılaştırılmasında Mann Whitney U, ikiden fazla grup arasında karşılaştırılmasında Kruskal Wallis H (post hoc Bonferroni düzeltmeli Mann Whitney U) istatistiksel analizleri kullanıldı. PUSH ölçek puanları ile MNA ölçek puanları arasındaki ilişki Pearson korelasyonu ile değerlendirildi. p˂0,05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. PUSH ve MNA ölçeklerine verilen yanıtların uygulandığı popülasyonda güvenirliği chronbach alfa katsayısı hesaplanarak değerlendirildi.Bulgular: Hastaların %49,3'ünü 85 yaş ve üzeri grubunda idi. %65,3'ü kadın, %61,3'ü dul veya boşanmış, %92,0'ı ilkokul terk veya mezunu, %93,3'ü 1500 TL ve altı gelir düzeyindeydi. %88,0'ının kronik hastalığı mevcut olup, %65,3'ü HT tanılı, %50,7'sinin VKİ 23 ve üzerinde, %72,0'ı malnütrisyonlu, %57,3'ünün vücudunda bası yarası ilk defa değildi. PUSH puan toplam ortalaması 10, malnütrisyonluların PUSH toplam puanı ortalaması 11olduğu görüldü. Bası yaralarının dağılımında ise %27'si iskium veya trokanter bölgesinde olduğu saptanmıştır. Hastaların beslenme ile bası yarasının şiddeti ilişkisi yaşa, cinsiyete, kronik hastalık varlığına, hangi kronik hastalığı olduğuna, daha önceden bası yarasının olup olmamasına göre anlamlı olarak farklılık göstermekteydi.Sonuç ve Öneriler: Bası yarası durumu ile beslenme arasında anlamlı bir ilişki olduğu bu hasta grubunda da gözlemlenmiştir. Bası yarasına neden olabilecek sosyodemografik özellikler yaş, cinsiyet, kronik hastalık varlığının, beslenme durumunun yara oluşumu ile anlamlı ilişkili olduğu saptanmıştır. Bası yarası iyileşmesinin takibi yada oluşmasının engellenmesi için kişilere; özellikle evde bakımdan faydalanan yaşlı bireylere ve bu bireylere bakım verenlere beslenme eğitimi ve yara –beslenme ilişkisi eğitimi verilmelidir. Evde bakım birimine kayıtlı bası yarası olan hastaların, bası yarasının şiddet ve iyileşme durumu; PUSH ölçeği ve beslenme durumu; MNA ölçeği ile pratik, kolay, hızlı, objektif olarak değerlendirilebilir. PUSH ve MNA ölçeklerinin Evde Bakım Hasta Kayıt Formları arasına eklenmesi; hasta izlemlerinin standardizasyonu ve hizmet kalite sinin arttırılması bakımından düşünülebilir.

Introduction: Pressure sores are wounds mostly appear on bony prominence of the body. They occur due to excessive contact and friction between the bed surface and the body areas. As a result of excessive and prolonged pressure of the soft tissue, prevention and deterioration of blood suply of the skin and subcutaneous tissues and death of these tissues occurs. With the aging many physiological changes may ocur which affect way of feeding. 36-40% of the elderly cannot be fed to receive the daily energy amount, while two of the three elderly are skipping one meal. Inadequate and unbalanced nutrition; vitamins, minerals and fluid consumption or insufficiency of them is an important factor in the formation of pressure sores. Malnutrition status arises as a result of inadequacy and lack of nutrition. There are many factors that affect the formation, severity and healing of pressure sores. Evaluation of the relationship between the condition of malnutrition and the occurrence, severity and healing of pressure sores is important in follow-up of patients. Objective: The aim of this study is evaluation of the relation between status of nutrıtıon and pressure sores of home care patients and also investigation of etiologies This is and socio-demographic features of patients who suffer from pressure sores.Material and Method: This was a cross-sectional, prospective study with the sample size of 75 patients with pressure ulcers who were registered to home care services at İ.K.Ç.Ü Atatürk Traininıng and Educational Hospital between November 15, 2018 and January 1, 2019 at İzmir Kâtip Çelebi University Atatürk Training and Research Hospital Home Health Services Unit. Data collection tools were Sociodemografic Data Form, PUSH Tool and MNA Short Form Tool. Statistical analysis of the data was performed in IBM SPSS Statics Version 24 program. PMSH and MNA scale total scores were determined by examining Kolmogorov-Smirnov and Shapiro-Wilk tests and histogram and stem and leaf graphs. Scale scores were not found to be in normal distribution (Kolmogorov-Smirnov and Shapiro-Wilk p<0,05). Therefore, because of the fact that group frequencies in categorical independent variables were less than 30, the comparison of the scale data between the two groups was used to compare Mann Whitney U.If more than two groups were available, Statistical analysis of Kruskal Wallis H (Mann-Whitney U with post hoc Bonferroni correction) was used. The relationship between PUSH scale scores and MNA scale scores was evaluated with Pearson correlation. p <0,05 was considered statistically significant. For this population in which the responses to PUSH and MNA scales were applied, the reliability was evaluated by calculating the chronbach alpha coefficient.Results: 49.3% of the patients were in the age group 85 years and older. 65.3% were women, 61.3% were widowed or divorced, 92.0% were primary school graduates or graduates, 93.3% were at TL 1500 and under income. 88.0% of the patients had chronic disease, 65.3% had HT, 50.7% had BMI 23 and above, 72.0% had malnutrition, 57.3% had pressure ulcers for not the first time. The mean of total PUSH score was 10 and total score of the PUSH was 11. In the distribution of pressure sores, 27% was found in the iskium or trochanter region. The relationship between the status of nutrition and pressure wounds were differant significantly according to age, gender, presence of chronic disease,and whether there was a previous pressure injury.Conclusions and Recommendations: A significant relationship was found between the pressure of the wounds and nutrıtıonal status. Sociodemographic characteristics that may cause pressure ulcers were found to be significantly related to age, gender, presence of chronic disease, nutritional status and presence of previous pressure sores. To prevent formation or follow up of healing of pressure ulcers; In particular, elderly people who benefit from home care and those who care for these individuals should be given training on nutrition education and wound care. The severity and recovery of pressure ulcers in patients with pressure sores registered to the home care unit with PUSH scale and nutritional status of those patient can be evaluated as practical, easy, fast and objective with MNA scale. Addition of PUSH and MNA scales between Home Care Patient Registration Forms; It can be considered importantly in terms of standardization and quality of follow-ups