Türkiye`de bebek ölümünü etkileyen faktörler: Uygulamalı bir çalışma

Abstract

Bebek ölüm hızı bir ülkenin veya bölgenin sağlık düzeyi hakkında bilgi veren en önemli sağlık ölçeklerinden biridir. Bu çalışmanın amacı, `Türkiye'de Gerçekleşen Bebek Ölüm Oranını Etkileyen Faktörleri` incelemektir. Tezin birinci bölümünde araştırma konusuyla ilgili literatür taraması değerlendirilmektedir. Tezin ikinci bölümünde, bebek ölüm hızını etkileyen faktörlere ilişkin teorik çerçeve sunulmaktadır. Tezin son bölümünde ise Türkiye'de ki bebek ölüm oranını etkileyen faktörlerden seçilmiş bazı değişkenler ile ekonometrik bir analiz yapılmaktadır. Bu analizde veriler TÜİK, OECD ve Dünya Bankası'nın Dünya Ekonomik Göstergeleri veritabanlarından alınmıştır. Bu bağlamda Türkiye'deki 1000 canlı doğum başına bebek ölüm oranı üzerine toplam doğum oranı, kişibaşı sağlık harcaması, kentsel nüfus, kişibaşı gelir ve işsizlik oranı gibi değişkenlerin etkisi incelenmiştir. 1960-2016 yılları arasındaki yıllık Türkiye verileri örneklem olarak ele alınmıştır. Verilerin analizinde ekonometri programı E- views 10 programından yararlanılmış, bağımsız değişkenlerin bağımlı değişken bebek ölümlerini açıklayıcılığı analiz edilmiştir.Araştırmanın sonuçlarında hem kişi başı gayrisafi yurtiçi hasıladaki artışlar hem de kişi başına düşen sağlık harcamasındaki artışlar bebek ölüm oranları azaltmaktadır. Kişi başı sağlık harcamasındaki artışın bebek ölümleri üzerindeki azaltıcı etkisinin, kişi başı gelire göre daha yüksektir. Bu durum sağlık harcamalarındaki artışın bebek ölümleri üzerindeki doğrudan etkisi olur iken, gelirde meydana gelen bir artışın ancak belli bir oranının sağlık harcamalarına yönelecek olması ile açıklanabilir. İşsizlik oranında artış bebek ölüm oranlarınıartırmaktadır. Bu durum işsizlik durumunda bireylerin gelir kaybında uğramaları sonucu sağlık ve diğer harcamaların azalması ile açıklabilir. Son olarak, kentleşme değişkeni ile bebek ölümleri arasında istatistiksel olarak negatif ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Nüfusun kırsal kesimden kentlere doğru yerleşmesiyle birlikte bireyler daha iyi sağlık imkanlarına ve altyapısına kavuşmakta, bu durum ise doğal olarak bebek ölümleri üzerinde azaltıcı bir etkiye sebep olmaktadır. Anahtar Kelimeler: Bebek Ölümü, Bebek Ölüm Hızı, Bebek Ölüm Hızı Belirleyicileri, İşsizlik, Kişibaşı Gelir, Kentsel Nüfus, Kişibaşı Sağlık Harcaması, Toplam Doğum Oranı.

Infant mortality rate is one of the most important health scales providing information about the health level of a country or region. The aim of this study is to examine `factors affecting infant mortality in Turkey`. In the first part of the thesis, a literature review on the subject of research is evaluated. In the second part, the theoretical framework for the factors affecting infant mortality rate is presented. In the last part of the thesis, multiple regression analysis is done in the light of the some selected variables of the factors affecting child mortality in Turkey. On this analysis, the data is obtained especially from database of Turkish Statistical Institute, OECD and World Economic Indicators of The World Bank.In this context, the effects of variables such as birthrate, health expenditure per capita, urban population, income per capita and unemployment rate are evaluated on the infant mortality rate per thousand live births in Turkey. Annual data between the years of 1960-2016 for Turkey is considered as the sample of the study. The effect of independent variables on the dependent variable`infant mortality rate` is analyzed with the help of econometric analysis program E-view 10. As the results of the research, both increases in per capita gross domestic product and increases in per capita health expenditures decrease infant mortality rates. The decresing effect on increase in per capita health expenditure on infant mortality is higher than per capita income. This can be explained by the fact that the incease in health expendtures has a direct effect on infant mortality, whereas only a certain proportion of the increase in income will be directed towards health expenditures. The increase in unemployment rate increases infant mortality rates. This can be explained by the decrease in health and other expenditures as a result of individuals' loss of income in case of unemployment. Finally, a statistically negative and significant relationship was found between urbanization variable and infant mortality. With the population moving from rural areas to cities, individuals have better health faiclities and infrastructure, which naturally has a reducing effect on infant mortality. Key Words: Infant Death, Infant Mortality Rate, Infant Mortality Rate Determinants, Unemployment, Income Per Capita, Urban Population, Healt Expenditure Per Capita, Total Birthrate.