1960 darbesi`nde Cemal Madanoğlu`nun rolü

Abstract

27 Mayıs 1960'ta Demokrat Parti hükûmetine karşı yapılan askeri darbenin en etkili isimlerinden biri General Cemal Madanoğlu'ydu. Darbe öncesi, esnası ve sonrasındaki faaliyetleri ile Türk siyasi tarihinde önemli bir rol oynadı. Onun üstlendiği görev, Türk demokrasi tarihi açısından ise sıkça eleştirilere maruz kaldı.Demokrat Parti, Türkiye'de uzun süren tek parti iktidarı döneminde 7 Ocak 1946'da kuruldu. Dört yıllık bir muhalefetin ardından 14 Mayıs 1950'de iktidara geldi. Girdiği 1954 ve 1957 genel seçimlerinden de başarı ile çıktı. Özellikle 1954 seçimleri sonrasında yaptığı icraatlar nedeniyle muhalefet partilerinin ve bir kısım halkın tepkisini çekti. Tepki gösterenler arasında askerler de vardı. Hükûmete karşı çıkan askerler muhtelif cuntalar oluşturdular. Nihayet bunlardan biri başarılı olarak demokratik usulle işbaşına gelmiş bulunan iktidarı görevinden uzaklaştırdı. Cumhuriyet döneminde yapılan darbeler serisinin ilki 27 Mayıs 1960'ta gerçekleştirildi. Darbe, 38 kişilik bir subay grubu tarafından organize edildi. Subayların çoğu mesleğinin ilk dönemlerini yaşayan nispeten genç ve düşük rütbeli subaylardan oluşuyordu. Darbede rol alan az sayıdaki üst rütbelilerden biri Korgeneral Cemal Madanoğlu'ydu. Madanoğlu, isyan teşebbüsüne yatkın kişiliği ile darbede büyük rol oynadı. Bu doğrultuda gerek darbenin hazırlık safhasında ve gerekse darbe gecesi inisiyatif aldığı önemli kararlarıyla belirleyici oldu. Darbe başarılı olduktan sonra Cemal Madanoğlu, kısa süre içerisinde seçimlere gitmek istediğini söylese de bu fikrinden çeşitli nedenlerle vazgeçti. Madanoğlu, Türkiye'de kurulan askeri idarenin özelliklerinin belirlenmesi, komitede uyuşmazlık yaşadığı üyelerin tasfiyesi, 1961 Anayasasının hazırlanması ve birçok kurumun oluşturulmasında kritik rol üstlendi. Daha sonra ordu içerisinde yeni bir oluşumla karşılaşınca ordudaki görevinden ve komite üyeliğinden ayrılmak durumunda kaldı.Anahtar Kelimeler: Hürriyet, Darbe, Türk Silahlı Kuvvetleri, Milli Birlik Komitesi, Cemal Madanoğlu

One of the most effective names of the military coup which was performed against Democratic Party Government in 27th May 1960 was General Cemal Madanoğlu. His actions had played important role in Turkish political history before, during and after the coup. The mission which he has undertaken was criticised in respect of Turkish democracy history.Democratic party was established in 7th January 1946 in the era of the sole political party governing which lasted for long duration. It came to the power after an opposition for 4 years. It succeded in the elections of the years 1954 and 1957. It has drawn reacts of opposition parties and communities especially after what he has done after the 1954 elections. There were soldiers among the bodies which reacted against of it. The soldiers which reacted against the government had created opposition powers. Eventually they suspended the government from its duty which came to the power seccessfully and by democratic laws. The first of the coup series which was performed in the era of republic was held in 27th May 1960.The coup was organised by the 38 officers who were under the command. Most of the officers were relatively young and low-ranking officers who lived in the early stages of their profession. One of the high ranking officers who was active in coup was lieutenant general Cemal Madanoğlu.With his personality inclined to rebellion attempt, Madanoğlu played a big role in the coup. In connexion with that he was decisive in the preparation phase of the coup and at the night of the coup with his important decisions which he had taken. Although Cemal Madanoğlu said that he wanted to go to the elections in a short time, he gave up this idea because of various reasons. He had played critical role in determining the structure of the military government, the dismissal of members whom he had a conflict in the committee, the preparation of the 1961 constitutions and in establishement of many institutions. Later, when he faced a new formation within the army, he had to leave his position in the army and membership of the committee.Keywords: Liberty, Coup, Turkish Armed Forces, National Unity Committee, Cemal Madanoğlu