İlhanlılar Döneminde Van Gölü havzası

Abstract

XIII. yüzyılın başlarında ortaya çıkan Moğol istilası özellikle Azerbaycan ve Doğu Anadolu bölgesinde çok önemli gelişmelere yol açmıştır. Konu hakkında gerek ülkemizde ve gerekse yurt dışında pek çok çalışma yapılmasına rağmen Doğu Anadolu ve Van Gölü Havzası açısından Moğol hâkimiyetini konu edinen müstakil bir araştırma yapılmamıştır. Hâlbuki Hülegü'nün İran'a gelişiyle Tebriz merkezli kurulan İlhanlı devletinin ticari, askeri vb. bakımdan Anadolu, Doğu Akdeniz ve Karadeniz ile irtibatı büyük ölçüde bu yöre üzerinden gerçekleşiyordu.Van Gölü Havzası verimli yaylalarıyla da ordunun ihtiyaçlarını karşılayacak tabii özellikleri üzerinde barındırıyordu. Nitekim Aladağ ve çevresi Moğolların ictimai hayatlarında vazgeçemeyecekleri avlanma imkânlarına sahipti. Memlûklar üzerine sefere çıkan Hülegü bu yaylalara hayran kalmıştı. Seferden dönerken de Aladağlara uğrayan Hülegü, burada bir saray yaptırmış ve bir müddet burada kalarak hem istirahat etmiş hem de siyasi askeri gelişmeleri buradan takip etmeyi münasip görmüştü. Bundan sonra Hülegü Han kışları genelde Mugan ya da Arran'da geçirirken yazları da Aladağ'da ikamet edecektir. Hülegü'den itibaren yazlık karargâh olan bölge diğer İlhanlı hükümdarlar döneminde de önemini korumuştur.Van Gölü Havzası, Moğollarla birlikte gelen konargöçer Türk ve Moğol aşiretlerinin sosyo-ekonomik hayat şartlarını tatbik etmelerine de müsaitti. Bu bağlamda pek çok Türk aşireti İlhanlılar tarafından askeri maksatlı olarak bölgeye iskân edilmişti. İlhanlı hâkimiyetinin son bulmasıyla meydana gelen karışıklıklar yöredeki nüfusun dağılmasına sebep olduğu gibi daha sonra kurulacak olan Kara ve Akkoyunlu Türkmen teşekkülleri içerisinde yer alarak Van Gölü Havzası'nın bir Türk yurdu haline gelmesine katkı sağlayacaklardır.Anahtar Kelimeler: Van Gölü Havzası, İlhanlılar, Moğol, Türkmen, Anadolu, Aşiret, Aladağ.

Mongolian invasion which emerged at the begining of XIII. century caused very importand developmentsespecially in Adharbayjan and Eastern Anatolian region. Although many studies had been done about this subject Aspesific research hadn't been done about the Mongolian domination in Eastern Anatolian Region and Van Lake Basin. But indeed with arrival of Hülegü İran, founded in Tabriz centered İlkhanids goverment's trade, military and etc. Relations was performed on the ways of Anatolian, East Mediterreanen and Black Sea.The fertile Basin of Van Lake included to provide the basic needs of the military. Thus Alataq and its surroundings have the hunting opporourtunities that The Mongolions never gave up. Hülegü who went battle on Mamluks adored these plateaus. Hülegü who who visited the Alataq when he came back from the battle he had a castle built here and he stayed here for on while for resting and for observing the military developments here. After that Hülegü spents winters generally in Mugan or Arran, in summers he resided his time spending in Alataq. From Hülegü being a summer military headquarters region keep its importance during the term of İlkhanids rulers.Van Lake Basin was convenient for the social and economic life conditions area of the Turkish immigrants who came with Mongolians. Fort his reason many Turkish tribes were settled her for the military purposes by İlkhanids rulers. As the chaos happened after İlkhanids ruling ended caused the dispersing of population in this region, it helpedVan Lake Basin to be a Turkish home estabilshing Black and White Sheep Turcman goverments.Key Words: Van Lake Basin, Ilkhanids, Mongol, Turkoman, Anatolia, Tribe, Alataq.