Aristoteles`te kuvve-fiil ilişkisi

Abstract

Bu tezde Aristoteles'in kuvve-fiil teorisi Metafizik adlı eserinin Theta kitabı (Met. Θ) üzerinden irdelenmektedir. `Kuvve` ve `fiil` kavramları Aristoteles'in, varlığı tasnif ettiği dört kategoriden birine tekabül etmektedir (bilkuvve/bilfiil varlık). Bu haseple kuvve-fiil teorisi Aristoteles felsefesinde merkezî bir öneme sahiptir. Aristoteles pek çok aslî felsefî problemi bu teoriye başvurarak çözmeye çalışmıştır. Teorinin, üzerine eğildiği en temel meselelerden biri `oluş`tur (genesis). Aristoteles, varlıkla hiçlik arasındaki bir münasebet olarak anlaşılan fakat izahı yapılamayan bu mefhumu kuvve-fiil teorisi bağlamında izah etmiştir.Tez üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde `kuvve` ve `fiil` kavramlarının Aristoteles metinlerinde nasıl ele alındığı incelenmektedir. Fakat tezin konusu `kuvve` ve `fiil` kavramlarının geçtiği bütün metinleri tetkik etmek değil, kuvve-fiil teorisinin kendisini çalışmak olduğu için incelenecek metinlerin seçiminde ya teorinin kendisinin tartışılıyor olmasına ya da teori vasıtasıyla aslî bir meselenin tavzih edilip edilmediğine dikkat edilmiştir. İkinci bölümde teorinin ilk kısmını teşkil eden `kuvve` kavramı incelenmektedir. Aristoteles yorumcuları arasındaki yaygın kanaate göre `kuvve` kavramı, Met. Θ'nın 1'inci bölümünden 5'inci bölümüne kadarki kısmı kapsarken kitabın 6'ıncı ve 9'uncu bölümleri arasında `bilkuvvelik` kavramı geçerlidir. Üçüncü bölümde teorinin diğer kısmını teşkil eden `fiil` kavramı ele alınmaktadır. `Fiil` kavramının Aristoteles terminolojisindeki karşılığı energeiadır fakat Aristoteles'in bu kavramı irtibatlandırdığı ve yer yer değiş tokuş ettiği bir başka kavram daha vardır (entelekheia). Bu bölümde Aristoteles'in kendi icat ettiği iki kavramı birbirinin yerine kullanmasının arz ettiği fevkaladelik üzerinde durulmakta ve bu kavramlar arasındaki ilişkinin mahiyeti ortaya konmaktadır.Anahtar Kelimeler: Aristoteles, kuvve, fiil, bilkuvvelik, oluş, hareket, dunamis, energeia, entelekheia, genesis, kinesis

This thesis examines Aristotle's theory of potency-act through the book Theta of his Metaphysics (Met. ). The notions of `potency` and `act` correspond to one of the four categories into which Aristotle divides being: potential and actual being. The theory of potency-act is therefore of central importance in Aristotle's philosophy. He employs this theory to solve various essential philosophical problems. In particular, the theory deals with generation (genesis) as a key issue. Aristotle explains this issue, which philosophers understood as a relationship between being and nothing but failed to give a proper account of, making use of the theory of potency-act.This thesis consists of three chapters. The first chapter surveys various usages of the terms `potency` and `act` throughout the Aristotelian corpus. However, because the purpose of the thesis is not to inspect all of the texts in which the notions `potency` and `act` somehow appear but to study the theory of potency-act, I was careful to choose texts which either discussed the theory itself or seemed to resolve a crucial philosophical problem using the theory. The second chapter focuses on the notion of `potency`. Commentators concur that in Met. , the term `potency` pertains to chapters 1 to 5 while chapters 6 to 9 are about `potentiality`. The subject of the third and final chapter of this thesis is the notion of `act`. This notion corresponds to energeia in the Aristotelian terminology but there is another notion which Aristotle relates to energeia and at times replaces it with: entelekheia. In this chapter, I consider the extraordinariness of Aristotle's switching these two words, both coined by himself, and clarify the relationship between them.Keywords: Aristotle, potency, act, potentiality, generation, motion, dunamis, energeia, entelekheia, genesis, kinesis