Şeyhülislâm Haydarîzâde İbrâhim Efendi`nin hayatı ve eserleri (1864-1931)

Abstract

Çalışmamızda son dönem Osmanlı ulemasının önemli isimlerinden Haydarîzâde İbrahim Efendi'nin hayatı ve eserleri konu edinilmektedir. Hayatı; ailesi, eğitimi ve memuriyet hayatını kapsayacak şekilde ele alınmıştır. Mütareke Dönemi gibi kritik bir devirde, son Padişah Sultan VI. Mehmed Vahidettin'in saltanatı esnasında toplamda 5 defa şeyhülislâmlık makamında bulunmasından dolayı ilgili süreç üzerinde özellikle durulmuştur. Haydarîzâde İbrahim Efendi'nin hayatı ve eserleri hakkında yapılmış bütünsel bir çalışmanın mevcut olmaması, var olan kısıtlı eserin dar kapsamlı ve benzer kaynakların tekrarı şeklinde olması bizi böyle bir çalışma yapmaya sevk eden esas sebepleri teşkil etmektedir. Araştırmamızın öncelikli amacı Haydarîzâde İbrahim Efendi'nin aile, eğitim ve memuriyet hayatına dair bilgilerin tespiti ile bilinen tüm eserlerinin özetleriyle beraber ortaya konulması neticesinde bütünlüklü bir biyografik eser meydana getirmek olmuştur. Arşiv belgelerinin esas alındığı çalışmamızda bunun yanında ilgili dönemi kapsayan süreli yayınlar, salnameler ve hatıratlar kaynak olarak kullanılarak literatürdeki eserler değerlendirilmiş, süregelen hatalar tashih edilerek yeni bulgular sunulmuştur. Çalışmamızın Osmanlı son dönem uleması, ilmiye ve Mütareke Dönemi çalışmaları alanlarına katkı sağlayacağı kanaatindeyiz.Anahtar Kelimeler: Haydarîzâde, Şeyhülislâm, Ulema, İlmiye, Mütareke Dönemi.

In our study, the life and works of Haydarîzâde İbrahim Efendi, who is one of the most important figures of the late Ottoman ulema, is discussed. His life is studied within the scope of family, education and civil service life. As he was Sheikh'Al-Islam in the reign of Sultan VI. Mehmed Vahidettin and during the armistice period for five times, particular emphasis is placed on the relevant process. The lack of a holistic study on the life and works of Haydarîzâde İbrâhim Efendi and the fact that the limited work exists in the form of a narrow works and repetitive sources, constitute the main reasons that led us to do such a study. The primary purpose of our research was to create a holistic biographical work about Haydarîzâde İbrahim Efendi's family, education and civil service life, along with the summaries of all his known works. Our study is based on archival documents. Besides, periodicals, articles and memoirs covering the relevant period were used as sources, and the works in the literature were evaluated, ongoing errors were corrected and new findings were presented. We believe that our study will contribute to the fields of late Ottoman ulema, ilmiye and armistice period studies.Keywords: Haydarîzâde, Sheikh'Al-Islam, Ulema, İlmiye, Period of Armistice of Mudros.