Türk siyasal hayatına etkileri bakımından Alevilik ve Aleviler

Abstract

Bu araştırmada Aleviliğin ve Alevilerin Türk Siyasal Hayatına etkileri incelenmeye çalışılmıştır. Öncelikle Aleviliğin tarihsel oluşum süreci içerisinde şekillenmesi ele alınmıştır. Aleviliğin peygamberin vefatından itibaren Müslüman toplumunun, iktidar aygıtı üzerinden yaşadığı tartışmanın bir tarafı olarak başladığı gösterilmeye çalışılmıştır. Bu yönü itibarıyla Alevilik ile Şia arasında bir köken birliği bulunduğu görülmektedir. Şia'nın zamanla kendi içinde fırkalara bölünmesiyle meydana gelen İsmailiyye, Anadolu Aleviliğinin temel dinamiği sayılabilir. İsmailiyye Batınilikle birlikte anılmıştır. İsmaili/Batıni inanışın İslam'ın ameli ibadetlerine mesafeli olması, İslam öncesi inanışların Müslüman olduktan sonra da sürdürülmesine imkan vermiştir. Türk Aleviliğinin Babai isyanı ile siyasal bir tepki hareketi olarak ortaya çıktığı görülmektedir. Daha sonraki dönemlerde bu siyasal tepki belli aralıklarla tekrarlanmıştır. Bu incelemede Anadolu coğrafyasında Osmanlı Devleti ile Safeviler arasında yaşanan gerilimler ve Alevi toplumunun iki devlete karşı tutumu ele alınmıştır. Osmanlı Devleti'nin Sünniliği benimsemiş olması Alevi toplumu ile gerilimler yaşamasına neden olmuştur. Gerilimin eksenlerinden birisi heterodoksilik ve ortodoksilik olmuştur. Osmanlıda Aleviliğin muhalefette olması bu inanışın heterodoks yapısıyla da ilgiliydi. Laikliğin kabulüyle beraber Aleviliğin heterodoksiliği siyasal bir tartışma konusu olmaktan çıkmıştır. Aleviler bu nedenle Laikliğe kendi inançlarının sigortası olarak bakarlar. Osmanlı sonrası kurulan Cumhuriyet, toplumsal bağ olarak Milliyetçiliği esas kabul etti. Bu çalışmada Alevilik milliyetçiliğin bir sonucu olarak dinin millileştirilmesi bağlamında da ele alınmaktadır. Son yüzyılda dinin millileştirilmesi tartışmaları, milli olarak tanımlanan Alevilik çeşitlerinin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Türk milliyetçilerinin bir kısmı Aleviliği 'Türk milli dini' olarak görme eğilimindedirler. Kürt milliyetçileri arasında da Aleviliğe 'Kürt milli dini' misyonu yükleyenler bulunmaktadır. Çalışma sürecinde yapılan araştırmalarda Alevi toplumunun siyasal tutumlarının dönemsel değişiklikler gösterdiği görülmüştür. Tek partili ve çok partili dönem, soğuk savaş süreci ve sonrası dönem, seksen sonrası küreselleşme ve kimlik siyasetinin etkili olduğu dönem Alevi siyasal tutumlarının dönemsel değişiklikler gösterdiği süreçler olmuştur. Alevilerin seksen öncesinde Kimlik siyaseti ve Sol siyasete duyarlı davrandıkları görülmektedir. Seksen sonrasında kamusal görünürlüğe ve örgütlenmeye yönelmişlerdir. Keskin siyasal yaklaşımların Seksen sonrası yerini daha yumuşak siyasal tutumlara bıraktığı söylenebilir. Bu araştırmada Alevi toplumunun Türk dış politikası üzerindeki etkileri de vurgulanmıştır. Komşu ülkeler ve AB ile ilişkilerde de Alevi toplumunun Türk siyasetine etkileri olduğu anlaşılmıştır. Ekonomik gerekçeler, Laiklik duyarlılığı, kamusal görünürlük çabası, ayrımcılığa karşı çıkma duyarlılığı Alevi toplumunun siyasal tercihlerinde etkili olan parametrelerden bazılarıdır.Çalışma sürecinde yazılı kaynaklardan ve internet kaynaklarından faydalanıldı. Çıkan sonuçların değerlendirilmesiyle çalışma tamamlandı. Anahtar Kelimeler: Heterodoks İslam, Türk Aleviliği, Batınilik, Dede, Türkiye Birlik Partisi, Sosyal Demokrasi, Cem Töreni

In this research, the Alevism and the Alevis have been tried to examine the effects on Turkish political life. First of all, The formation of Alevism within the historical formation process is discussed. It has been tried to be shown that Alevism started as a side of the discussion on the power device of the Muslim community from the death of the prophet. In this respect, İt is seen that there is an origin union between Alevism and Shia. Ismailiyye, which was formed by the division of Shia into quarters in time, was seen as the basic dynamic of Anatolian Alevism. Ismailiyya was mentioned together with Esoterism. Isma'ili beliefs to be distant to the worship of Islam provide opportunity the pre-Islamic beliefs to continue even after they became Muslims.Turkish Alevism emerged as a political reaction with the Babai revolt. In the following periods, this political reaction was repeated at certain intervals. In this study, the tensions between the Ottoman Empire and Safavids were discussed. In this study, the tensions between the Ottoman Empire and the Safavids and the attitude of the Alevi community towards the two states in the Anatolian geography were discussed. Adoption of the Ottoman State Sunnism caused tensions with the Alevi community. One of the axes of tension was heterodoxicity and orthodoxicity. Alevism was in opposition in the Ottoman Empire was also related to the heterodox structure of this belief. With the adoption of Laicism, the heterodoxy of Alevism has ceased to be a matter of political debate. The Alawites therefore look for Laicism as the insurance of their beliefs.Established Republic after the Ottoman Empire adopted nationalism as the main social bond. In this study Alevism is also considered in the context of nationalization of religion as a result of nationalism. The debates on nationalization of religion in the last century have led to the emergence of nationally defined types of Alevism. Some of the Turkish nationalists tend to see Alevism as 'Turkish national religion'. Among the Kurdish nationalists, there are those who have installed the Kurdish national religious mission to Alevism.Studies conducted during the study showed that the political attitudes of the Alevi community showed periodic changes. The period of single-party and multiparty, Cold war period and post cold war period, Post- eighty globalization and effective period of identity politics were the processes in which the Alevi political attitudes showed periodic changes. Eighty-Pre Alevis were sensitive to identity politics and left politics. Eighty-after they turned to public visibility and organization. It can be said that sharp political approaches replaced the eighty-after place with softer political attitudes.In this research, the effects of Alevi society on Turkish foreign policy were also emphasized. In the relations with neighboring countries and the EU, it was understood that the Alevi community had effects on Turkish politics. Economic rationales, Laicism sensitivity, public visibility effort and discrimination against countering sensitivity are some of the parameters that are effective in the political preferences of the Alevi community.Written sources and internet resources were used during the study. The study was completed by evaluated the results.Keywords: Heterodox Islam, Turkish Alevism, Esoterism, Dada, Turkey Unity Party, Social Democracy, Cem Ceremony