Ekim zamanı ve sulamanın susam verimi ve kökboğazı çürüklüğü hastalığı (Macrophomina phaseolina (Tassi) Goid.)`na etkisinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma, 2006 yılında Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi Araştırma alanında ekim zamanı ve sulamanın susamda verim ve verim unsurları ile kökboğazı çürüklüğü hastalığına (Macrophomina phaseolina (Tassi) Goid.) etkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır.Çalışmada Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi kökenli 6 susam hattı (B?60, C?7, C?36, C?53, Y?7, Y?11) ile Macrophomina phaseolina fungusuna ait 3 izolat kullanılmıştır. Ekimden önce deneme alanı hastalık etmeni ile yapay olarak inokule edilmiştir. Susam tohumları, erken ve geç olmak üzere, 05.5.2006 ve 22.06.2006 tarihlerinde ekilmiştir. Deneme, ara parseller sulu-susuz, alt parseller ekim zamanı, alt alt parseller ise hatlardan oluşacak şekilde bölünen bölünmüş parseller deneme desenine göre, üç tekerrürlü olarak kurulmuştur.Çalışmada ele edilen bulgulara göre susam hatlarının bitki boyu, dal sayısı, kapsül sayısı, tohum verimi ve 1000 tane ağırlığı, ekim zamanı, sulu-susuz yetiştirme koşullarına ve hastalık durumuna göre farklılık göstermiştir.Susam hatlarının tohum verimi yetiştirme koşullarına göre 29.98 kg/da ile 219.25 kg/da arasında değişiklik göstermiştir. Hatlar tek başına ele alındığı zaman en düşük verim C-53 nolu (75.80 kg/da) hattan, en yüksek verim ise Y-11 nolu (141.04 kg/da) hattan elde edilmiştir. Tüm hatlar birlikte değerlendirildiğinde en düşük verim 48.29 kg/da ile erken ekim ve susuz yetiştirilen parsellerde, en yüksek verim ise 161.82 kg/da ile erken ekim ve sulu yetiştirilen bitkilerden elde edilmiştir.Susam hatlarının hastalık oranları ekim zamanı ve sulama koşullarına göre farklılık göstermiş ve %11.14 ile %73.90 arasında değişim göstermiştir. Tüm hatlar birlikte değerlendirildiğinde, en az hastalık çıkışının (%19.24), sulu koşullarda geç ekilen bitkilerde, en fazla hastalık çıkışı (%56.52) ise susuz koşullarda erken ekilen parsellerde ortaya çıkmıştır. Hatlar ayrı ayrı ele alındığında, en az hastalık oranı Y-11 nolu hatta (%31.57), en yüksek hastalık oranı ise C-36 nolu hatta (%44.51) ortaya çıkmıştır.Anahtar Kelimeler: Susam, kökboğazı çürüklüğü, Macrophomina phaseolina,sulama, ekim zamanı

The study was carried out to determine the effect of sowing time and irrigation on yield, yield components and charcoal rot disease of sesame in Diyarbakır in 2006.Six sesame lines (B?60, C?7, C?36, C?53, Y?7, Y?11) which were collected from Mediterranean and South East Anatolia regions and three Macrophomina phaseolina isolates were used in the study. The experiment was set up in randomized complete block design with three replications, which were artificially infected by pathogen, in Dicle University, Faculty of Agriculture experimental field. The sesame lines sown 5 May (early sowing) and 22 June (late sowing) in 2006, and the plants were grown under irrigated and unirrigated conditions both of two sowing time.The plant height, number of branch, number of pods, yield, weight of 1000 grain and diseases percentage of sesame lines were found to be different according to sowing time and irrigation conditions.The lines yields ranged between 29.98 -219.25 kg/da according to growing conditions. The highest yield were obtained from Y-11 line (141.04 kg/da), but the lowest from C-53 (75.80 kg/da) line. When all lines together evaluated, the lowest (48.29 kg/da) and the highest (161.81 kg/da) yields were recorded at unirrigated-early sowing time and irrigated-early sowing time, respectively.The charcoal rot diseases percentage of sesame lines were changed according to sowing time and irrigation conditions (11.14% and 73.90% ). The lowest diseases incidence were recorded at irrigated late sowing time, but the highest unirrigated early sowing time as 19.24% and 56.52 %, respectively. When all characters together evaluated, the lowest disease percentage were recorded from Y-11 line (31.57%) and the highest from C-36 line (44.51%).Key Words: Sesame, charcoal rot, irrigation, sowing time, Macrophomina phaseolina