Diyarbakır kent merkezindeki zeminlerin jeolojik ve mühendislik özelliklerinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışma, yoğun bir yapılaşma sürecinden geçen Diyarbakır il merkezindeki zeminlerin, jeolojik ve mühendislik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla hazırlanmıştır.Bu amaç doğrultusunda, çalışma sahasında 1994?2008 yılları arasında farklı amaçlarla açılan 1500 civarında sondaj verisinden yararlanılmıştır. Bu verilerden güvenilirlikleri tartışmalı olmayan 437 sondaj, çalışma kapsamında değerlendirilerek, 1/25 000 ölçekli topoğrafik sayısal haritaya işlenmiştir. Çalışmada ayrıca, derlenen sondaj verilerinin yetersiz kaldığı alanlarda, araştırma amaçlı; verilerin yoğunluk kazandığı noktalarda ise deneştirme amaçlı toplam 150 m. derinliğinde 10 adet sondaj kuyusu açılmış ve örnek almanın güç olduğu alanlarda Schmidt çekici ile sertlik deneyi yapılmıştır.Çalışma alanında 5 adet litostratigrafik birim ayırtlanmıştır. Bu birimlerden kil silt ardalanmalı Yeniköy Formasyonu, çakıltaşı düzeylerinden oluşmuş Gölpınar Formasyonu ile Kuvaterner yaşlı eski ve yeni Alüvyonlar, toprak zemin; Karacadağ Volkanizması'na ait bazalt birimleri ise kaya zeminler olarak tanımlanmıştır. Çalışma kapsamında saha çalışmaları ve yeraltı jeolojisinin de yardımıyla ayırtlanan tüm bu birimlerin işlendiği, 1/25 000 ölçekli detay sayısal jeoloji haritası hazırlanmıştır. Yapılan analizler ve mikrotremor çalışmalarında Gölpınar Formasyonu ile Karacadağ Volkanitleri'ne ait bazalt biriminin diğer zeminlere göre daha sağlam ve yapılaşmaya uygun oldukları gözlenmiş, buna karşın Yeniköy Formasyonu'nda yer alan silt ve ince kum seviyelerinin bir kısmı suyla temas ettiği noktalarda dağılma riski taşımasından dolayı bu kısımlar, riskli alanlar olarak belirlenmiştir.Alüvyonlar ise gerek serbest taneli malzemeden oluşması, gerekse yüksek zemin büyütme değerlerine sahip olması nedeniyle, yapılaşma açısından çok riskli alanlar olarak belirlenmiştir. Çalışma alanında yapılan gözlemlerde Karacadağ Volkanizmasına ait bazalt seviyelerinin yoğunluk kazandığı alanlarda, lav dilleri arasında kalan bazı kesimlerde, bazaltların yer almadığı; bazı kesimlerde ise volkanik faaliyetlerin gözlenmediği dönemlerde oluşan ve kalınlığı 3-4 m.ye varan faz arası kil seviyelerinin tespit edildiği alanlar, yapılaşma açısından dikkat edilmesi gereken alanlar olarak belirlenmiştir. Çalışma kapsamında kent merkezinde yüzeyleyen zeminlerin özelliklerini belirlemek amacıyla derlenen tüm veriler, gelecek dönemlerde kent bilgi sisteminde değerlendirilmek üzere düzenlenmiş ve arşivlenmiştir.

This study was carried out to determine geological and engineering properties of grounds in diyarbakır city where a dense construction takes place.For this purpose, data of 1500 drillings at the region during 1994-2008 were evaluated in detail. Among them the data of 437 reliable drillings processed on a topographical map with 1/25 000 scale. Moreover, 10 drillings with total 150 m length were performed where the data were insufficient. Hardness tests were conducted with Schmidt hammer on some grounds where drilling is not possible.The study area is composed of 5 geological formations. They are divided into two groups as earth ground and rock ground. The earth ground contains Yeniköy Formation which is clay and silt layers, Gölpınar Formation which is sandstone, and quaternary aged old and new alluviums. The rock ground is described by some basalt units of Karacadağ Volcanism. In this study the whole formations numerically determined on a detailed geological map with 1/25 000 scale.Gölpınar formation and the rock units were determined stronger than the other formations and more suitable for building purpose by means of rock mechanical experiments and microtremor studies. Moreover, some risk areas were determined for structures especially Yeniköy formations where silt and sand layers take place. The other risk area in the region is the grounds where alluviums take place.Another important point revealed in the study is that in some district basalt did not find even though dense lava flow took place and also there is not any volcanic activity. Therefore, such areas should be taken into consideration for structures.Finally, the all data related with ground properties of Diyarbakır city were evaluated in detail and a huge achieves was established for further studies and new projects will performed in the city.