Mikroçoğaltılmış olgun erkek ve dişi antepfıstığı (Pistacia vera L.) ağaçlarının karyotip analizleri

Abstract

Bu çalışmada öncelikle, 25-30 yıllık olgun dişi ve erkek antepfıstığı (Pistacia vera L.) ağaçlarının apikal tomurcuklarından bir in vitro klonal mikroçoğaltım metodu geliştirilmiş, sonrasında ise klonal çoğaltılan erkek bireyler ile in vitro çimlendirilen tohumlardan elde edilen kök uçlarından, erkek ve dişi cinse ait karyolojik bulgulara ulaşılmıştır.Aksenik kültürler, ekplantların %15'lik NaOCl içinde (40 dk.) çalkalanması sonrasında 1.0 mgl-1 BA ilave edilmiş MS besi ortamında başlatılmış, sürgün proliferasyonu için yine 1.0 mgl?1 BA'nın optimum sonuç verdiği tespit edilmiştir. İn vitro çoğaltılan erkek bireye ait sürgünlerin, yoğun hormon çözeltilerine daldırma ile köklendirilme çalışmalarında, sürgünler için optimum köklenme parametre ve süresinin 1 grl-1 IBA ? 20 sn. olduğu belirlenmiştir.İkinci aşamada, in vitro üretilen tüm köklere uygulanmak üzere başarılı bir karyotip analiz tekniği geliştirilmiştir. Kromozomların morfolojik analizlerinde türe ait diploit kromozom sayısının 2n=30 olduğu, ploidi seviyesine rastlanmadığı, kromozomların metasentrik, submetasentrik, subtelosentrik ve telosentrik sentromer yapısında oldukları belirlenmiş, kromozomların kollarına bağlı herhangi bir satellite rastlanmamıştır. Komplementteki en büyük kromozom çiftinin metasentrik sentromerli olduğu, bu kromozom çiftinin, erkek çöğürleri verecek olan tohumlarına ve olgun erkek antepfıstığına ait metafaz plaklarda heteromorf, antepfıstığının dişi çöğürlerini verecek olan tohumlarına ait metafaz plaklarda ise homomorf yapı gösterdiği ve bu kromozomların türe ait cinsiyet kromozomları oldukları belirlenmiştir. Çalışmada, Pistacia vera L. için genel karyotip formülü, K(2n:28+XX/Xy): 8sm+3m+2st+1t+XX/Xy olarak hesaplanmış ve sonuçlar antepfıstığında cinsiyet belirleme mekanizmaları açısından tartışılmıştır.

First, in this study methods are described for the microprogation of mature apical shoot tips of male and female Pistacia vera L. cv. Siirt, then only the root tips of male micropropagated shoots and in vitro germinated seeds were used for karyological studies and the karyotyping of male and female Pistacia vera L.Before the axenic cultures were initiated on a MS medium supplemented with 1.0 mgl?1 BA, the explants were disinfested in 15% NaOCl (40 min.). BA again at 1.0 mgl?1 as this gave the best results for shoot multiplication studies. It was determined that the optimum dipping concentration and time are: l grl?1 and 20 s. for rooting studies conducted by dipping the basal-cut-ends of in vitro micropropagated shoots into a dense IBA solution.Second, a successful karyotype analysis was developed for the whole root tips propagated in vitro. The conclusions obtained from the morphological analyses of the chromosome studies determined the chromosome complement as 2n = 30 with metacentric, submetacentric, subtelocentric and telocentric pairs. Neither polyploidy nor satellite were detected on any of these chromosome plaques.It was found that the biggest chromosome pairs on the complement have metacentric centromer, and these chromosome pairs were heteromorph in the male metaphase plaque; whereas they were homomorph in the female plaques. It was also determined that they are the sex chromosomes for Pistacia vera L. The karyotype formula for this can be stated as: K(2n:28+XX/Xy): 8sm+3m+2st+1t+XX/Xy. These results are then discussed for the sexual determination strategies of Pistacia vera L.