Orman alanlarındaki yolların görsel kalite açısından değerlendirilmesi

Abstract

Orman yollarının planlanması ve yapımı çok sayıda fiziksel, ekolojik ve sosyal faktörlerin dikkate alınmasını gerektiren kompleks bir problemdir. Son yıllarda orman alanlarında yer alan farklı standartlarda yolların görsel kalitesi konusunda halkın yükselen bir duyarlılığı ortaya çıkmıştır. Uygun planlama tekniklerinin ve bakım çalışmalarının uygulanmadığı yollar görsel kaliteyi olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu tez çalışmasında, orman alanı içinde yer alan farklı standartlardaki yolların görsel kalite üzerine etkisi araştırılmıştır. Bu kapsamda Uşak Orman İşletme Müdürlüğüne bağlı Paşacık Orman İşletme Şefliği sınırlarında yer alan orman alanlarındaki bazı yolların fotoğrafları çekilerek bir arşiv oluşturulmuştur. Daha sonra, bu fotoğraflar orman yolları konusu ile ilgili kişilere (öğretim üyesi, lisansüstü öğrenciler, lisans öğrencileri) gösterilerek, anket uygulaması ile görsel kalite değerlendirmeleri yapılmıştır. Görsel kalite ile ilgili olarak yol elemanlarından kazı şevi, dolduru şevi ve platform durumu dikkate alınmıştır. Orman içi yol ağlarının uzak mesafelerden gözlemlendiğinde görsel kalite üzerindeki etkileri de yol elemanlarına (kazı şevi, dolduru şevi, yol platformu) ve yol tiplerine (vadi yolu, yamaç yolu, sırt yolu) göre değerlendirilmiştir. Ayrıca, yolların üstyapı kaplama malzemesi durumu dikkate alınarak, farklı yol üstyapı tiplerinin (ham yol, orman yolu, stabilize yol, asfalt yol) görsel kalite üzerindeki etkileri yol elemanlarına (kazı şevi, dolduru şevi, yol platformu) göre farklı iklim koşulları (normal ve yağışlı hava) için değerlendirilmiştir. Bu yol tiplerine göre özellikle platformun görsel kalite üzerindeki etkisi yine farklı iklim koşulları için ortaya konulmuştur. Daha sonra, istatistik analizler (korelasyon testi, lineer regresyon analizi) gerçekleştirilmiş ve görsel kalite üzerinde etkili olan faktörler değerlendirilmiştir. Sonuçlar, yol seksiyonlarının yakından ve uzaktan görünümünün değerlendirildiği iki aşmada da, görsel kalite üzerinde en fazla etkiye sahip olan yol elemanının kazı ve dolduru şevi olduğunu göstermiştir. Kazı ve dolduru şevinde vejetasyon varlığının görsel kalite üzerinde önemli ölçüde etkili olmuştur. Yol tipleri karşılaştırıldığında yamaç yollarının uzak mesafelerden daha az görünür olması nedeniyle görsel kalite açısından diğerlerine göre daha iyi durumda olduğu sonucuna varılmıştır. Farklı iklim koşulları dikkate alınarak yol yüzeyi tipleri karşılaştırıldığında, normal iklim koşullarında ham yol ve orman yolunun, stabilize ve asfalt yollara oranla estetik açıdan iyi olduğu belirlenmiştir. Yağışlı havalardan sonra ise yüzeysel akışın şiddetine de bağlı olarak yol platformu başta olmak üzere bütün yol elemanları önemli ölçüde tahrip olduğundan ham yol ve orman yolunda görsel kalite düşmüştür.

Forest road planning and construction is a complex problem that requires assessment of many physical, ecological, and social factors. In recent years, there have been increasing public concern on visual quality of different road standards in the forested areas. Roads that are not planned or maintained by adequate techniques may negatively affect visual quality. In this thesis, the effects of different roads standards on visual quality have been investigated. The pictures of some roads within the forested areas of Paşacık Forest Enterprise Chief in Uşak Forest Enterprise Directorate were taken and an archive has been generated. Then, selected pictures were displayed to people (academicians, forest engineer, graduate students) related to forest roads and visual quality assessment was performed by applying a survey. Road template components such as cut slope, fill slope, and road platform were evaluated for visual quality purposes. The effects of road networks on visual quality when they were observed from far distances were also evaluated within forested areas considering road components (cut slope, fill slope, and road platform) and road types (valley road, hillside road, and hill road). Besides, considering condition of pavement material on road surface, effects of different road surface types (native road, forest road, gravel road, and asphalt road) on visual quality were evaluated for road template components (cut slope, fill slope, road platform) and different weather conditions (normal and wet weather). The effect of road platform on visual quality was investigated from road types and different weather conditions. Then, statistical analysis (correlation test, linear regression analysis) was performed and the factors affecting visual quality were evaluated. The results indicated that cut slope and fil slope were the most effective road components on visual quality when observed from closer or far distances. Vegetation cover on cut and fill slopes was considerably effective on visual quality. Comparing road types, it was found that hillside roads were better than other road types regarding with visual quality due to low visibility from far distances. When considering weather conditions and road surface types, the results indicated that native roads and forest roads exposed better visual quality in normal weather conditions. However, visual quality of native roads and forest roads reduced in wet weathers because road components, especially road surface, are damaged based on severity of surface runoff.