İslam hukukunda engellilerin durumu

Abstract

İslam dinine göre yüce Allah'ın eliyle yaratılan ve Allah'ın ruhunu taşıyan ilk insan Hz. Âdem, engelli değildi. Fakat onun, cennet yurdundan dünya gibi meşakkatli bir âleme intikaliyle dünyada doğan çocukları için aynı şeyler söylenemez. Dolayısıyla `engelli', `özürlü', `sakat' ve `özel ihtiyaç sahipleri' gibi kavramlarla ifade edilen ve araştırmamıza konu olan bu özel insanların tarihi, insanlık tarihinin ilk dönemlerine kadar gider. Çeşitli nedenlerle engelli durumuna düşen bu insanlar, adaletin, hakkın ve hukukun hâkim olmadığı tüm zaman dilimlerinde çok büyük acılar çektiler. Bu acılar yakın bir tarihe kadar da devam etti.Fakat son bir asırdır demokrasi, özgürlük, insan hakları gibi gün geçtikçe önemi artan konular, toplumsal bir boyut kazanmıştır. İnsanlık adına sevindirici olan bu gelişmelerle birlikte engelli bireylere bakış açısı da pozitif yönde ivme kazanmıştır.Ancak dünya genelinde 500 milyon engelli insanın yaşadığı düşünüldüğünde insanlığın bu önemli konuda daha alacağı çok yolun olduğu görülmektedir. Ayrıca insanın kendi eliyle sebebiyet verdiği savaş, terör, trafik, alkol, uyuşturucu, iş kazalarının yanında, deprem, sel, yangın gibi doğal afetler düşünüldüğünde bu konunun dini, sosyal, ekonomik, siyasi ve hukuki boyutlarının sürekli gündemde tutulması ve çözümler üretilmesi gerekliliği apaçık ortadadır.İşte biz de bu çalışmamızda, temelde bir insan hakları meselesi olan böylesi önemli ve güncelliğini hiç yitirmeyen bir konuyu, engellilik tarihini de göz önünde bulundurarak, İslam hukuku açısından incelemeye gayret gösterdik.Biz bu çalışmamızda; islam hukukunun iki asıl kaynağı olan Kur'an ve sünnetin engellilere bakış açısı nedir? Kur'an, engelli Peygamberlerden söz etmiş midir? Hz. Muhammed (s.a.) dönemindeki engelli sahabeler nasıl muamele görmüşlerdir? Kur'an ve sünnete göre engelli olmanın sebepleri nelerdir? Engellileri ilgilendiren usulî ve fıkhî kurallar onlara ne gibi kolaylık ve yükümlülükler getirmiştir? İslam hukuk âlimleri engellilerden bahsetmişler midir? gibi merak edilen sorulara cevap aramaya çalıştık.Anahtar kelimeler: İslam Hukuku, Hak, Engelliler, Mükellef, İbadet.

According to Islam religion, the Prophet Âdem who was created by God?s own hand and carried God?s soul was not disabled. But the same thing can not be said about his children who were born after his passing from heaven to the earth. Consequently the history of these special people who we call ?disabled?, ?paralysed?, ?handicapped? and ?person who needs special care?, the subject of our research, goes back to the first period of human history. These people who became disabled due to various reasons, suffered a lot in all periods of time when there weren?t any right, law and justice. These sufferings have contiued recently.But in the last century some concepts like human rights, freedom and democracy which are being more and more important have gained a social dimension. With the help of those pleasing developments the view to disabled people has also changed positively.Considering that there are 500 millions of disabled people living on the earth we can see there is still a long way to take. It is very while we consider wars, terrorism, traffic, alcohol, drugs, work accidents caused by man himself as well as natural disasters such as earthquakes, flood, fire, it is guite obvious that its religious, social, economical, political and legal aspects should always be kept in the agenda and that solutions should be found to it.In our study, we tried to issue a subject, an important and mainly human rights subject that has never lost its importance, according to Islamic Law by considering the history of disability as well.What is the point of view of Qu?ran and the Sunna, the main sources of Islamic Law about disabled people? Has Qur?an mentioned about disabled prophets? How were the disabled people treated in the time of Prophet Mohammed? According to Qur?an and the Sunna what are the reasons of being disabled? What kind of advantages and obligations have Usulî and Fıkhî rules concerning the disabled, brought to them? Have Islamic Law scholars talked about disabled people? We tried to get answers to above mentioned questions.Key words: Islamic Law, Right, Disabled, Obliged, Worship.