Bâkıllânî`nin et-Takrîb ve`l-İrşâd adlı eserinde tahsîs kuramı

Abstract

Tezimiz, usul tarihi açısından Şâfiî'den sonra mütekellim usulünü derinleştirip sistemleştiren ve kendinden sonraki usulcüler üzerinde ciddi etkisi bulunan Bâkillân'i'nin et-Takrîb ve'l-İrşâd es-Sağîr adlı eseri çerçevesinde tahsîs kavramını işlemektedir. Bu çerçevede Bâkillânî'nin tahsîs kuramını belirleyen âmm, hâss ve muhassis kavramlarının tahlilini yapmaktadır. Bu tez, kavramlara yüklenen anlamlar ile ilgili farklı ekoller arasındaki tartışmaları Bâkillânî'nin bakış açısıs ile tahlil edip sunmaktadır.Tezimiz, Giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş'te çalışmamızın kapsam ve yöntemini ele aldık. Çalışmamızın konusu olan Bâkillânî ve et-Takrîb adlı eseri hakkında kısa bilgi verdik.Birinci bölümde, âmm kavramı incelenmiştir. Bu bölüm kapsamında Bâkillânî'nin usulünde âmm kavramının lafzın anlam aralığına giren iki ve daha fazla varlığı kapsayan kelime olarak tanımladığı ortaya konulmuştur. Âmm lafzın bu varlıklardan hangisini kapsayıp hangisini kapsamadığının ise ancak karine ile ortaya çıkabileceği anlaşılmıştır.İkinci bölümde tahsîs konusu tartışılmıştır. Netice itbariyle Bâkillânî'nin tahsîsi, mütekellimin lafızdan irade ettiği varlıklar ile dışarıda bıraktığı varlıkların hangileri olduğunun beyanı olarak gördüğü ortaya konmuştur.Üçüncü bölümde ise tahsîs edici deliller incelenmiştir. Bu bölümde Bâkillânî'nin tahsîs edici delilleri iki kısma ayırdığı ortaya konmuştur. Birincisi, cümle yapısından anlaşılan istisnâ, şart gibi muttasıl delillerdir. İkincisi ise cümleden bağımsız müstakil deliller olan akıl, sünnet, icma, kıyas gibi munfasıl delillerdir.Anahtar kavramlar: Bâkilllânî, Âmm, Hâss, Tahsîs, Muhassis, Teâruz

Our thesis examines concept of the allocation (takhsees) in the axis of ?et-Taqrîb ve?l-İrshâd es-Sakhîr? by Baqillani. In the history of methodology of Islamic law, Baqillani, after Shafii, is a thinker that deepens and systematizes the method of theologian (mutekellim). Therefore, he has got serious effect on the methodologian of Islamic law. Our thesis analyzes concepts of amm (general), hass (specific) and muhassis (allocating). These words determine allocation theory of Baqillani. This work analyzes debates, in terms of Baqillani, between different school about meaning attributed to concepts.Our thesis is composed of an introduction and three chapters. In the introduction we discussed the extent and method of our study. We gave short information about Baqillani and his writing et-Taqrib that it is subject of our study.In the First Chapter, the concept of general (amm) is examined. This chapter introduced that Baqillani defined the concept of general as a word include two or more things within range of clause meaning, Which includes general close among these things and which doesn?t include, just come on the scene by presumption.In The Second Chapter allocation subject is debated. This chapter introduced that according to Baqillani allocation is a declaration of intent. Talkers declare the things include the clause and the things don?t by allocation.In the Third Chapter the allocating (mukhassis) evidence are investigated. This chapter introduced that Bâkillânî separate the allocating evidence into two parts. First of them connected (muttasil) evidence such as istisna (exception) and shart (condition). They are understood from constructer of sentences. The Second of them are separated (munfasil) evidence. They are independent from sentences such as reason, sunna, icma and qıyasKey words: Baqillani, Âmm (general), Hâss (specific), Tahsîs (allocation) Muhassis (allocating), Teâruz (antinomy).